Chamedafne północna

Chamedafne północna (Chamaedaphne calyculata (L.) Moench) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych (Ericaceae).

Morfologia

Zimozielona krzewinka o wzniesionych pędach długości do 100 cm. Liście ułożone są skrętolegle. Są skórzaste, eliptyczne lub podługowate, ostro zakończone, drobno ząbkowane, podobne do liści wierzby kruchej. Mają szerokość 5–15 mm i na spodniej stronie pokryte są brązowymi łuskami. Kwiaty zebrane są w jednostronne, zwieszające się z gałązek grona. Wyrastają pojedynczo na krótkich szypułkach w kątach liści. Są obupłciowe, 5-krotne, o niezrośniętych działkach kielicha. Korona jest zrosłopłatkowa, beczułkowatego kształtu, biała, o długości 4-7 mm. Kwiaty kwitną od kwietnia do czerwca. Owocem jest pękająca 5 klapami torebka. W naszym kraju chamedafne rozmnaża się jednak głównie wegetatywnie przez zakorzeniające się pędy i odrośla korzeniowe.

Rozmieszczenie i ekologia

Chamedafne północna występuje w borealnej strefie półkuli północnej – na północy Ameryki Północnej, w północnej Azji i północno-wschodniej Europie. Jest bardzo pospolita na dalekiej północy, np. na Syberii i w Skandynawii. W Polsce reprezentuje grupę reliktów polodowcowych. Przez Polskę przebiega południowa granica zasięgu chamedafne północnej. Najdalej na południe wysunięte jej dwa stanowiska znajdują się w Kampinoskim Parku Narodowym a najdalej na zachód - w Drawieńskim Parku Narodowym. Gatunek ten rośnie w naszym kraju obecnie na 9 stanowiskach (spośród 13 historycznie znanych). Na Warmii i Mazurach występuje w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w rezerwacie "Sołtysek" koło Szczytna oraz na śródleśnym torfowisku przejściowym pomiędzy wsiami Nerwik i Giławy (Nadleśnictwo Wipsowo).

Siedliskiem chamedafne północnej są torfowiska wysokie oraz rzadkie, podmokłe lasy. Jest to roślina kwasolubna, preferująca miejsca częściowo zacienione

Wartość użytkowa

Zawiera toksynę – andromedotoksynę, roślina potencjalnie lecznicza i ozdobna.

Gatunek ten objęty jest w Polsce ścisłą ochroną. W skali kraju jest to roślina narażona na wyginięcie (Kategoria VU na Czerwonej Liście).

Ciekawostki

Od 2006 roku w Katedrze Botaniki i Ochrony Przyrody (Wydział Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie) trwają badania nad opracowaniem efektywnej metody rozmnażania Ch. calyculata w kulturach in vitro. Jako materiał wyjściowy wykorzystywane są niewielkie fragmenty pędów pochodzących z roślin rosnących w Mazurskim Parku Krajobrazowym lub z roślinek hodowanych „w szkle”. Stosowane są metody mające na celu pobudzenie do rozwoju pędów bocznych, wytworzenie pędów przybyszowych lub somatycznych zarodków. Testowane są różne rodzaje podłóż hodowlanych oraz roślinnych regulatorów wzrostu. Dotychczas dokonano wsiedlenia uzyskanych osobników w Leśnym Arboretum w Kudypach oraz w Nadleśnictwie Górowo Iławeckie.

Bibliografia

B. Polakowski: Świat roślinny Warmii i Mazur. Olsztyn: Pojezierze, 1971.

http://jezioro.com.pl/flora/okaz.html?id=937