Grab pospolity
| Grab pospolity | |
| | |
| Carpinus betulus | |
| L. | |
 Grab pospolity - Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz (O.W. Thomé 1885) | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | bukowce |
| Rodzina | brzozowate |
| Rodzaj | grab |
| Gatunek | grab pospolity |
| Synonimy | |
Grab pospolity (Carpinus betulus L.) – gatunek drzewa z rodziny brzozowatych (Betulaceae).
Spis treści
Morfologia
Drzewo dorastające do 25 m z gęstą, miotlastą koroną, silnie zagęszczoną, szeroką i wysoką. Kora ciemna, ziemista z siatkowatym wzorem, zwykle o falistej powierzchni. Gałązki giętkie z jasnymi kropkami (przetchlinki), młode nieco owłosione. Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, podwójnie piłkowane, nerwy spodem omszone. Ogonek ok. 1,5 cm, eliptyczna lub jajowata blaszka liściowa charakterystycznie harmonijkowato pofałdowana o dł. 5-10 cm i szer. do 6 cm. Jesienią liście przebarwiają się na żółty kolor. Pączki liściowe są ostro zakończone, przylegają skośnie do pędów i pokryte są łuskami; górą jasnobrązowe, dołem zielone. Pąki kwiatowe są większe od liściowych.
Roślina jednopienna, ale o kwiatach jednopłciowych. Kwiaty żeńskie są niepozorne i tworzą luźne, wzniesione kłosy, kwiaty męskie wyrastają na szczycie gałązek i tworzą kotki o długości 3,5-5 cm.
Kotki kwiatowe pojawiają się w maju wraz liśćmi. Owoce to jednonasienne orzeszki o trójklapowej okrywie służącej jako organ lotny. Owoce dojrzewają od września do października, rozsiewane są przez wiatr.
Rozmieszczenie i ekologia
Grab pospolity występuje w przeważającej części Europy, od Francji do Ukrainy. W Polsce jest występuje często na całym niżu i w niższych położeniach górskich (w Karpatach i Sudetach nie przekracza 700 m n.p.m.).
Lubi świeże gleby wapienne, nie za suche, ale i nie podmokłe. Występowanie: lasy mieszane i liściaste. Należy do najbardziej odpornych na zacienienie drzew występujących w Europie Środkowej.
Wartość użytkowa
Roślina ozdobna – stosowana na żywopłoty. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest skłonność do wytwarzania odrośli korzeniowych, co wykorzystuje się w ogrodnictwie do zagęszczania żywopłotów. Doskonale znosi cięcie. Grab czasami sadzony w jest parkach, nadaje się także na bonsai.
Drewno grabu jest beztwardzielowe, twarde, ciężkie, sprężyste i trudne w obróbce, wykorzystywane na opał. Ma dużą wartość opałową – jedną z największych wśród naszych drzew. Dawniej ze względu na twardość robiono z niego m.in. koła młyńskie, trzonki do młotków i siekier, prawidła do butów, klatki dla ptaków, itp.
Ciekawostki
Grab jest głównym i charakterystycznym składnikiem lasów grądowych (dębowo-grabowych lub dębowo-lipowo-grabowych).
Piękny starodrzew grabowy można obserwować na Warmii i Mazurach w rezerwacie "Koniuszanka II" koło Nidzicy.
Bibliografia
T. Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Atlas. WSziP: Warszawa, 1975.
