Pałecznik
| Pałecznik | |
| | |
| Calicium sp. | |
| Pers. | |
 Pałecznik zielony | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Podkrólestwo | {{{Podkrólestwo}}} |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | miseczniaki (Lecanoromycetes) |
| Rząd | misecznicowce |
| Rodzina | pałecznikowate |
| Rodzaj | pałecznik |
| Gatunek | {{{Gatunek}}} |
| Synonimy | |
Pałecznk (Calicium Pers.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny pałecznikowatych (Caliciaceae), rzędu misecznicowców Lecanorales.
Spis treści
Plecha
Rodzaj Calicium obejmuje porosty skorupiaste o cienkiej, zewnętrznej lub wewnętrznej plesze, charakteryzujące się wytwarzaniem niewielkich rozmiarów apotecjów, umieszczonych na różnej długoci, zwykle wyraźnych trzoneczkach. Dojrzała warstwa rodzajna (hymenium) owocników tych grzybów, podobnie jak u przedstawicieli kilku innych rodzajów, np. Chaenotheca (Th. Fr.) Th. Fr., ma postać pylastej masy (mazedium) złożonej z askospor oraz fragmentów rozpadających się pozostałych elementów warstwy. Rodzaj Calicium wyróżnia się tworzeniem czarnego mazedium, z zarodnikami z pojedynczą przegrodą. Podobnie septowane zarodniki występują u przedstawicieli rodzaju Microcalicium Vain., tworzących jednak
mazedium barwy ciemnozielonej. Ten ostatni rodzaj obejmuje ponadto grzyby niezlichenizowane – naporostowe lub saprobiontyczne.
Rozmieszczenie i ekologia
Porosty z rodzaju Calicium rosną głównie na korze drzew i drewnie, tylko nieliczne na skałach. Na świecie znanych jest około 40 gatunków, z których w Polsce odnotowano dotychczas 11. Porosty te stanowią zwykle rzadkie lub bardzo rzadkie składniki lokalnych biot porostowych. Wiele gatunków przywiązanych jest do specyficznych siedlisk, miejsc zwykle zacienionych lub umiarkowanie nasłonecznionych, o wysokiej wilgotności powietrza. Stąd też największą różnorodność tych porostów obserwuje się w starych lasach o charakterze naturalnym.
Wartość użytkowa
Wszystkie gatunki występujące w Polsce, poza stwierdzonymi niedawno po raz pierwszy C. parvum i C. pinastri, mają status porostów zagrożonych wymarciem na obszarze kraju.
Ciekawostki
Pałeczniki stają się porostami coraz rzadszymi, ponieważ zmniejsza się liczba siedlisk im odpowiadających, tj. starych drzew liściastych i iglastych w lasach. Kilka gatunków z tego rodzaju ma w Polsce status wskaźników niżowych lasów puszczańskich (np. Calicium adspersum, C. viride).
Poszczególne gatunki z tego oraz innych podobnych rodzajów są niekiedy bardzo trudne do rozpoznania bez obserwacji mikroskopowych cech diagnostycznych. Okazy bez owocników lub z owocnikami zniekształconymi są zwykle niemożliwe do oznaczenia nawet do rodzaju.
Bibliografia
K. Czyżewska, S. Cieśliński: Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce. Monographiae Botanicae 91: 223–239, 2003.
S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.
W. Fałtynowicz: Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.
D. Kubiak: Nowe stanowiska Calicium parvum Tibell w północnej Polsce. Acta Bot. Cassub. 10: 75-81, 2011.
