Przytulia wonna

Przytulia wonna
Galium odoratum
(L.) Scop.
Przytulia wonna (Galium odoratum), źródło: fr.wikipedia.org
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	rosiczka
Gatunek	Przytulia wonna
marzanka wonna

Przytulia wonna (Galium odoratum (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych (Rubiaceae).

Morfologia

Roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy o silnym aromacie (obecność kumaryny).

Łodyga czterokanciasta, delikatna, nieowłosiona. Liście siedzące z przylistkami wyrastają w okółkach po 6-9. Są ciemnozielone, lancetowatego kształtu z szorstkimi brzegami. Na środku łodygi są zwykle największe.

Drobne kwiaty w baldachogronach wyrastają nieliczne na szczycie łodyg. Kwiatostany są z podsadkami lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Owocem jest kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada się na 2 rozłupki. Kłącze delikatne, płożące.

Rozmieszczenie i ekologia

Przytulia wonna występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym. Rozprzestrzenia się także w innych rejonach świata o klimacie umiarkowanym. W Polsce jest dość pospolita na całym niżu. Rośnie w cienistych lasach liściastych (szczególnie bukowych), w zaroślach.

Na Warmii i Mazurach występuje w Brodnickim Parku Krajobrazowym. Wymaga gleb próchnicznych, dla których jest rośliną wskaźnikową. Jest rośliną cieniolubną, gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) Fagetalia.

Wartość użytkowa

Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności.

Ciekawostki

Roślina ceniona pod względem leczniczym, kosmetycznym i kulinarnym.

Zawarte w roślinie glukozyzydy (m.in. asperuloza), kumaryna, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów, nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna) wykazują działanie przeciwbakteryjne, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach (w tym hemoroidach), skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby.

W kosmetologii wykorzystywany jest napar w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. W tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach.

Przytulia wonna jest używana w kuchni jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim podawany jest sok z przytulii, czyli marzanki, z piwem pszenicznym Berliner Weiße. Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy). We Francji z marzanki zaparza się ulubioną herbatkę, a zieloną aromatyzuje się szampany. W Szwajcarii dodaje się ją do koniaków i likierów. W Niemczech podstawę popularnych namiastek herbaty stanowią fermentowane liście jeżyn, suszone kwiaty lipy z dodatkiem mięty pieprzowej, melisy i marzanki wonnej. W Polsce także znane są domowe herbatki ziołowe złożone z wziętych w jednakowych porcjach: ziela marzanki, melisy i liści jeżyn albo malin, uprzednio sfermentowanych albo z kwiatu lipy, liści poziomki, mięty pieprzowej, marzanki wonnej i kłącza perzu.

Dzięki zawartości kumaryny wydziela silny, miły zapach, szczególnie po przywiędnięciu. Wykorzystywana do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu.

Bibliografia

pl.wikipedia.org, przytulia wonna [26.08.2014]
wiadomosci24.pl, Zielska zdrowe i pozytywne [26.08.2014]