Figury przydrożne

{{{nazwa}}}
typ obiektu:	...
lokalizacja:	...
właściciel:	...

Figury przydrożne – ...

Położenie

Kaplica usytuowana ...

Opis

Figury przydrożne na cokołach, słupach i kolumnach należą do nielicznych wśród

zabytków małej sakralnej architektury na Warmii. Jeżeli już zaistniały, to ich ustawienie w

przestrzeni kulturowej nie było przypadkowe. Figury stanowiły zazwyczaj kluczowe punkty

krajobrazu, jego zworniki i elementy nadające głęboki sens. Wydaje się, że na Warmii najwięcej figur przydrożnych zostało poświęconych Matce

Bożej. Znajdują się one w różnych rejonach Warmii i powstały także w różnych okresach czasu.

Najstarszym przykładem jest wysoka kolumna maryjna z 1709 roku, znajdująca się przed

kościołem św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim. Kolejne cztery figury maryjne z XVIII

wieku występują przed sanktuarium w Świętej Lipce i jej okolicy. Styl barokowy powtarza

figura maryjna, znajdująca się na wewnętrznym dziedzińcu zespołu pielgrzymkowego w Stoczku

Klasztornym. Całkiem odmienne stylistycznie jawią się figury maryjne powstałe już na

przełomie XIX i XX wieku. Wskazać należy figury maryjne ustawione na kolumnach, cokołach w:

Barczewie, Borowcu, Gietrzwałdzie, Klebarku Wielkim, Orzechowie oraz Plutach. Ponadto

figury maryjne, o stylistyce barokowej, znajdowały się niegdyś w pobliżu kościoła

parafialnego w Pieniężnie i w pobliżu kościoła parafialnego w Unikowie. Mniej powszechnym tematem ikonograficznym figur występujących przydrożnie były

wyobrażenia Chrystusa. Można tu wskazać motyw Chrystusa dźwigającego krzyż lub też

upadającego pod jego ciężarem. Przykłady tego motywu znajdują się w: Barczewie z 1709 roku,

Olsztynie po 1710 roku (z napisem „Idź za mną”) i niegdyś w Dywitach zapewne z XIX wieku.

Sądzić należy, że genezą ich powstania było podziękowanie za wygaśnięcie zarazy na początku

XVIII wieku. Drugim wyobrażeniem był Chrystus Sędzia tzw. Salvator Mundi, którego przykłady

znajdują się w: Ełdytach Wielkich z XVIII wieku, Olsztynie z 1737 roku i Pajtuńskim Młynie z

1794 roku. Wśród figur przydrożnych, wyobrażających inne postaci świętych, na pierwszym miejscu

wskazać należy figury św. Jana Nepomucena. Czas obszedł się różnie z jego wizerunkami. Można

wskazać, że w Braniewie przy kościele Krzyża Świętego figura zachowała się, we Fromborku 

figura jest uszkodzona, w Bisztynku niekompletna, a w Olsztynie została odtworzona w 1996

roku w miejsce utraconej. Jednostkowym przykładem innych figur jest figura św. Katarzyny

Aleksandryjskiej, umieszczona na postumencie z wolut na podzamczu zamku biskupiego w

Lidzbarku Warmińskim. Tak samo jednostkowe przykłady stanowią dwie figury św. Rozalii i św.

Agaty, umieszczone na filarach, dawnej bramy miejskiej w Barczewie.

...

Zdjęcia

...

Bibliografia

Jasiński Janusz, Niezwykłe losy Bożejmęki z ul. Grunwaldzkiej w Olsztynie, „Posłaniec

Warmiński”, 2003, nr 13. Kopiczko Andrzej, Jeszcze o olsztyńskim Salvatorze, „Posłaniec Warmiński”, 1991, nr 9. Kopiczko Andrzej, Kościoły i kaplice w Olsztynie, Olsztyn 2000. Kopiczko Andrzej, J. Żołnierkiewicz, Dzieje kościoła i parafii Najświętszego Serca Pana

Jezusa w Olsztynie 1903-2003, Olsztyn 2003. Kuprjaniuk Stanisław, Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym

uwzględnieniem kapliczek, w druku. Lewandowska Izabela, Tajemnicza figura z Pajtuńskiego Młyna, „Siedlisko. Dziedzictwo

kulturowe i tożsamość społeczności na Ziemiach Zachodnich i Połnocnych”, 2008, nr 5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach pruskich i Warmji z 85 ilustracjami

w tekście, Lwów-Warszawa 1923. Paszenda Jerzy, Święta Lipka, Olsztyn 1996. Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej, red. J. Bosko i J. Wojtkowski, Olsztyn 2009. Ulbrich Anton, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreußen vom Ausgang des 16. bis in die 2.

Hälfte des 19. Jahrhunderts, Bd. 1-2, Königsberg i. Pr. 1926-29, Wakar Andrzej, Olsztyn dzieje miasta, Olsztyn 1997. Wünsch Carl, Die Bau- und Kunsdenkmäler der Stadt Allenstein, Königsberg 1933. ...