Hejdyk
Hejdyk | |
| |
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
| |
Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
Państwo | ![]() |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | piski |
Gmina | Pisz |
Liczba ludności (2010) | 281 (łącznie Hejdyk i Zaroślak) |
Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
Kod pocztowy | 12-200 |
Tablice rejestracyjne | NPI |
![]() {{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Hejdyk (niem. Heidik, od 1938 r. Heidig) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, gminie Pisz. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, na południowym skraju Puszczy Piskiej, w pobliżu wsi Ciesina, około 7 km na południowy wschód od Karwicy i Jeziora Nidzkiego, na pograniczu mazursko-kurpiowskim.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1758 roku w ramach osadnictwa szkatułowego. Rozwinęła się w pierwszej połowie XIX wieku, gdy w tej okolicy zaczęto eksploatować bogate zasoby rudy żelaza (1833). Przed wybuchem II wojny światowej była to dość duża i ludna wieś. W 1946 roku pięciu osadników z Hejdyka i pobliskiej Ciesiny złupiło wieś Krzyże. W trakcie powrotu starał się ich zatrzymać komendant posterunku Milicji Obywatelskiej w Wiartlu kpr. Marian Czuprynowski. Wywiązała się strzelanina, w wyniku której zginął jeden z szabrowników, a pozostałych udało się wyłapać w ciągu kilku dni. W 1953 roku powstała w Hejdyku Ochotnicza Straż Pożarna. We wsi działa szkoła podstawowa.
Liczba mieszkańców 1857 – 285 osób 1933 – 348 osób 1939 – 351 osób 1988 – 213 osób
Ludzie związani z miejscowością:
- W Hejdyku urodził się Gustaw Optacy (1892-1979), społecznik, leśnik, jeden z wybitniejszych działaczy mazurskich
Zabytki:
- Wieś zachowała pierwotny układ przestrzenny ulicówki, dobrze zachował się dawny XVIII-wieczny układ działek. Wiele zabudowań drewnianych z charakterystycznymi gankami. Krzysztof Worobiec w „Mazurach. Słowniku stronniczym, ilustrowanym” (2008) opisywał owo budownictwo następująco:
„Kolorowe, ozdobione misternie wycinanymi listwami (wpływy zdobnictwa kurpiowskiego), z daszkami wspartymi na ozdobnych kolumnach są cennym przykładem znikającego budownictwa ludowego. Ze względu na wyjątkowy koloryt oraz w związku z gwałtownie postępującą przebudową domów, wieś powinna zostać objęta ochroną konserwatorską” [1]. W gminnym wykazie zabytków widnieje ogółem trzynaście drewnianych domów z okresu międzywojennego. Ponadto cmentarz ewangelicki z początku XX wieku (spoczywa na nim m.in. dwóch żołnierzy armii rosyjskiej poległych w latach 1914-1915) oraz murowana szkoła z tego okresu (obecnie własność prywatna)
Bibliografia:
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 106-121.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Szelichowski Stanisław, Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice, Warszawa 2006.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 22.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 22.08.2013]
- Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 22.08.2013]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. W. Mierzwa, Dąbrówno 2008, s. 56.