Turośl

Turośl
Turośl. Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Fot. Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	119
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Turośl
Położenie na mapie Polski Turośl
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Turośl (niem. Turoscheln, od 1938 r. Mittenheide) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 119 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Halina Krysiak.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w południowej części Puszczy Piskiej, na południe od Jeziora Nidzkiego, w odległości 20 km na południowy zachód od Pisza. W pobliżu wsi przepływa strumyk Turośl, prawy dopływ Pisy. Część Puszczy Piskiej wokół wsi nazywana jest Lasami Turoślańskimi.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1716 roku jako osada szkatułowa. W początkach XIX wieku odkryto tu duże zasoby rudy żelaza, które dostarczano do huty w Wądołku. W 1867 roku trąba powietrzna zniszczyła w okolicy Turośli 100 tysięcy m3 drewna w ciągu pięciu minut. W pierwszych latach XX wieku zbudowano bitą drogę łączącą Turośl z Piszem. W pierwszej połowie XX wieku we wsi działała gospoda u Groneberga.

W 1935 roku do miejscowej szkoły (brak daty założenia) uczęszczało 102 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli.

W sierpniu 1943 roku polscy partyzanci przeszli granicę niemiecką i w odwecie za znęcanie się nad Polakami zabili jedenastu mieszkańców Turośli, w tym leśniczego, członka NSDAP. Pierwszym wójtem po II wojnie światowej został Bronisław Winnicki. Po 1945 roku Turośl była siedzibą nadleśnictwa Turośl, zlikwidowanego w 1958 roku.

W roku 1846 wybudowano we wsi kościół, od 1848 roku znajdowała się tu siedziba parafii ewangelickiej, a po II wojnie światowej siedziba parafii rzymskokatolickiej.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1857 r. – 210 osób

• 1864 r. – 283 osoby

• 1867 r. – 310 osób

• 1933 r. – 518 osób

• 1939 r. – 518 osób

• 1988 r. – 125 osób

Zabytki

• dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z połowy XIX w.
• zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
• zespół leśniczówki: drewniany budynek nadleśnictwa i dwa budynki gospodarcze z początków XX w.
• dawny cmentarz ewangelicki z początku XX w.
• dawny cmentarz ewangelicki, rodzinny

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, ss. 106–121.
Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Szelichowski Stanisław, Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice, Warszawa 2006.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [10.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.08.2013]