Grzegorze

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj


Grzegorze

Grzegorze Olsztyńska Strona Rowerowa [10.07.2014]
Grzegorze Olsztyńska Strona Rowerowa [10.07.2014]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat piski
Gmina Orzysz
Liczba ludności (2010) 264 (łącznie Grzegorze i Szwejkówko)
Strefa numeracyjna (+48)87
Kod pocztowy 12-250
Tablice rejestracyjne NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Grzegorze
Grzegorze
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Grzegorze
Grzegorze
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Grzegorze (niem. Gregersdorf) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.


Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, około 4 km na zachód od Orzysza, przy drodze krajowej nr 16 w kierunku Mikołajek. W odległości około 3 km od wsi brzeg jeziora Śniardwy.


Dzieje miejscowości

Zimą 1361 roku pod obecnymi Grzegorzami doszło do potyczki krzyżackiego oddziału z zamku w Okartowie z litewskim oddziałem w sile około 500 ludzi pod dowództwem Kiejstuta i Olgierda. Litwini zostali zaskoczeni podczas przeprawy przez rzekę Orzyszę, ponieśli poważne straty – do niewoli dostał się Kiejstut wraz ze swoim synem. Miejsce potyczki zapisało się w lokalnej tradycji jako Bród Kiejstutowy.

Wieś została lokowana jako dobra służebne – nazywane Gregersdorf lub Grogersdorf – w 1437 roku. Niejacy Withen i Tepchen otrzymali tu 30 łanów na prawie chełmińskim. Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od miejsca przybycia nowych osadników. Mieszkańcy otrzymali przywilej na wolne rybołówstwo, ale tylko na własne potrzeby. W 1493 roku Mikołaj Jeger z Grzegorzy otrzymał 1 wolny łan na południe od Grzegorzy – później powstała w tym miejscu wieś Szwejkówko. Z czasem postępowało rozdrobnienie własności na obszarze wsi: z dwóch majątków nadanych w 1437 roku wykształciło się w 1568 roku dziewięć, zaś do końca XVI wieku obszar wsi wzrósł do 51 łanów. Obok rolnictwa mieszkańcy zajmowali się tu bartnictwem, działał także zakład kowalski. W XVII wieku mieszkała w Grzegorzach szlachecka rodzina Grzegorzewskich, która wywodziła swoje nazwisko od tej wsi, albo przybyła z Mazowsza. Jeden z przedstawicieli tego rodu był pastorem w Piszu. W 1656 roku dwie kobiety z Grzegorzy zostały wzięte w jasyr przez Tatarów, zaś na początku XVIII wieku dotarła tu wielka epidemia dżumy (1709-1710). Wieś należała do parafii ewangelickiej w Okartowie. Jeszcze przed II wojną światową działał w Grzegorzach wiatrak drewniany typu holenderskiego.

W 1737 roku powstała we wsi szkoła. W 1935 roku pracował w niej jeden nauczyciel, uczyło się 63 dzieci.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wojciech Mieczkowski[1].


Liczba mieszkańców

1857 – 222 osoby

1864 – 253 osoby

1867 – 251 osób

1933 – 306 osób

1939 – 262 osoby

1988 - 129 osób



Zabytki:

  • Dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północny zachód od wsi, przy polnej drodze, zdewastowany; pochowano na nim 12 żołnierzy armii rosyjskiej i 1 żołnierza armii niemieckiej, poległych w 1914 roku – groby nie zachowały się
  • Budynek gospodarczy z 1867 roku, murowany z kamienia polnego


Bibliografia:

  1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
  2. Białuński Grzegorz, Nowe Guty – dzieje wsi do początku XVIII wieku, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 23-31.
  3. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
  4. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
  5. Olszak Piotr, Przegląd budownictwa drewnianego na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 106-121.
  6. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
  7. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  8. Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 73-90.
  9. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 31.08.2013]
  10. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 31.08.2013]
  11. Gminna Ewidencja Zabytków: http://www.orzysz.pl/index.php?k=631&p=6 [data dostępu: 31.08.2013]

Przypisy

  1. http://www.bip.orzysz.pl/index.php?k=313 [data dostępu: 30.08.2013]

<references>