Łajsy (gmina Pieniężno)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Łajsy

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Gmina Pieniężno
Liczba ludności (2010) 227
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Łajsy
Łajsy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Łajsy
Łajsy
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Łajsy (niem. Layss) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Pieniężno. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 227 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Łajsy i Pajtuny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Wołoszyn[1].


Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-zachodniej części Wzniesień Górowskich, 2 km na północny wschód od Pieniężna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 510 na odcinku Pieniężno - Lelkowo.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona na starym pruskim polu osadniczym zwanym Lays. W 1304 roku biskup Eberhard z Nysy wystawił dokument lokacyjny na obszar 65 łanów. Jego odbiorcą był Marcin von der Mark. Jednocześnie 4 łany przeznaczono na poczet przyszłej parafii. Kościół pw. św. Mikołaja został wybudowany w XIV stuleciu. Ówczesnym proboszczem był niejaki Gotfriedus. Wieś kilkakrotnie ucierpiała w okresie wojen polsko-krzyżackich. Po 1521 roku połowa ziemi leżała odłogiem. Zniszczeniu uległ również kościół, który odbudowano w XVI wieku. Konsekracji świątyni dokonał biskup Stanisław Hozjusz. W 1656 roku uprawą ziemi zajmowało się 2 sołtysów i 15 chłopów. W 1783 roku Łajsy składały się z 37 budynków. W 1818 roku wieś liczyła 210 mieszkańców. W 1939 roku Łajsy były zamieszkane przez 500 osób.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 60 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 36 - w handlu i komunikacji. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. W 1958 roku odbudowano kościół, który uległ częściowemu zniszczeniu w czasie działań wojennych w 1945 roku. W 1999 roku Łajsy były zamieszkane przez 256 osób. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska.

Liczba mieszkańców i gospodarstw

1783 - 37 gospodarstw rolne

1820 - 270 osób, 34 gospodarstwa rolne

1857 - 401 osób

1905 - 478 osób

1933 - 576 osób

1939 - 500 osób, 125 gospodarstw domowych

Kultura

We wsi znajduje się Galeria Sztuki "Łajskówka", utworzona przez Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Pieniężnieńskiej.

Zabytki

  • Częściowo zachowany średniowieczny układ ruralistyczny.
  • Kościół pw. św. Mikołaja z XIV wieku, przebudowany w XVIII wieku, neogotycki.
  • Cmentarz przykościelny.
  • Pięć kapliczek przydrożnych.


Ludzie związani z miejscowością


Bibliografia

  1. Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
  2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
  4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
  5. Gminna ewidencja zabytków w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pieniężno, załącznik nr 1 [data dostępu: 12.11.2013]
  6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
  7. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]


Przypisy