Adam Stanisław Grabowski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(Utworzono nową stronę "{{Biogram infobox |imię i nazwisko = Adam Stanisław Grabowski |imię i nazwisko org = |pseudonim = |grafika = Pole-obowiązkowe-zdję...")
 
Linia 3: Linia 3:
 
  |imię i nazwisko org  =
 
  |imię i nazwisko org  =
 
  |pseudonim            =
 
  |pseudonim            =
−
  |grafika              = Pole-obowiązkowe-zdjęcie
+
  |grafika              =  
−
  |opis grafiki        = Pole-obowiązkowe
+
  |opis grafiki        = Adam Stanisław Grabowski
−
  |podpis              =
+
  |podpis              = [[File:Grabowski.jpg|thumb|Adam Stanisław Grabowski, źródło: www.wikipedia.pl, 12.09.2013.]]
−
  |data urodzenia      = Pole-obowiązkowe
+
  |data urodzenia      = 3 września 1698 r.
−
  |miejsce urodzenia    = Pole-obowiązkowe
+
  |miejsce urodzenia    = Wielki Buczek
−
  |imię przy narodzeniu =
+
  |imię przy narodzeniu = Adam Stanisław
−
  |data śmierci        = Pole-obowiązkowe
+
  |data śmierci        = 15 grudnia 1766 r.
−
  |miejsce śmierci      = Pole-obowiązkowe
+
  |miejsce śmierci      = Lidzbark
 
  |przyczyna śmierci    =
 
  |przyczyna śmierci    =
 
  |miejsce spoczynku    =
 
  |miejsce spoczynku    =
Linia 21: Linia 21:
 
}}
 
}}
  
−
'''Adam Stanisław Grabowski''' (ur. xx yyyyy rrrr w miasto, zm. x miesiac rrrr w miejscowość) – biskup warmiński
+
'''Adam Stanisław Grabowski''' (ur. 3 września 1698 r. w Wielkim Buczku koło Debrzna, zm. 15 grudnia 1766 w Lidzbarku) – biskup chełmiński w latach 1736-1739, biskup kujawski 1739-1741, biskup warmiński 1741-1766.
  
  
Linia 28: Linia 28:
 
<br/>
 
<br/>
 
=== Szkoła i wykształcenie ===
 
=== Szkoła i wykształcenie ===
 +
 +
Pierwsze nauczanie odbył w szkołach jezuickich w Chojnicach i Toruniu. Następnie studiował prawo w Rzymie.
  
 
<br/>
 
<br/>
 
=== Praca ===
 
=== Praca ===
 +
 +
Grabowski był pisarzem sądowym w Skarszewach, a następnie sekretarzem podkanclerzego koronnego Andrzeja Lipskiego. W 1730 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W kolejnych latach uzyskał kanonię lwowską, włocławską oraz dziekanię chełmińską oraz probostwa w Jaworowie, Skaryszewach i Tujce. W roku 1733 r. został biskupem pomocniczym poznańskim. Był także posłem króla w Rzymie, gdzie uzyskał poparcie papieża Klemensa XIII dla elekcji Augusta III. W 1736 r. został nominowany na diecezję chełmińską. Do Polski wrócił w 1737 r. W 1739 r. został przeniesiony na diecezję kujawską. 14 kwietnia 1741 r. został wyznaczony na biskupa warmińskiego. W latach 1743-1744 był prezydentem trybunału skarbowego w Radomiu. Ponadto brał udział w sejmach 1746 r. i 1748 r. W 1749 był komisarzem królewskim w Gdańsku, gdzie rozstrzygał spory między Radą a opozycją mieszczańską. Od 1746 przewodniczył komisji zajmującej się odbudową szpicy montowskiej - rozdzielającej nurt Wisły między Nogat a Leniwkę.
  
 
<br/>
 
<br/>
 
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna ===
 
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna ===
 +
 +
Podczas swych rządów na Warmii, Grabowski jako pierwszy w używał paliusza i krzyża metropolitalnego, które przyznano bullą papieża Benedykta XIV z dnia 24 września 1742. Ponadto był związany z Familią Czartoryskich i realizował w Prusach politykę dworu polegającą na blokowaniu sejmików generalnych. W trakcie wojny siedmioletniej wspierał finansowo Augusta III. 
 +
 +
 +
Wobec coraz większego konfliktu między Czartoryskimi a dworem, opowiedział się po stronie monarchy i stopniowo wycofywał się z polityki, zachowując neutralność w sporze tzw. patriotów pruskich z wojewodą pomorskim Pawłem Mostowskim. Podczas bezkrólewia 1763-1764 uznał Stanisława Augusta. W 1765 sprzedał swój pałac w Warszawie na mennicę państwową. Na prośbę Stanisława Augusta, przyjął w 1766 Ignacego Krasickiego na swojego koadiutora z prawem następstwa.
 +
Biskup Grabowski był dobrym gospodarzem i mecenasem sztuki. W 1748 na zjeździe miast doprowadził do rewizji taryfy podatkowej z 1718 r. i bardziej równomiernego rozłożenia ciężarów fiskalnych. Na zjeździe stanów warmińskich w Ornecie dnia 4 lipca 1766 wydał ordynację krajową – zbiór praw regulujących życie codzienne mieszkańców Warmii w zakresie rolnictwa, handlu i rzemiosła. Ordynacja była uzgadniana z kapitułą warmińską. W zakresie kartografii i melioracji współpracował z Janem Suchodolcem, synem brata polskiego osiadłego w Starej Różance koło Kętrzyna. Z inicjatywy Grabowskiego kaplica na zamku lidzbarskim otrzymała wystrój rokokowy, a na wschodnim skrzydle przedzamcza pojawił się nowy obiekt, zwany pałacem Grabowskiego. Grabowski był też fundatorem kościoła we Franknowie, finansował przebudowę kościołów w Lamkowie, Bisztynku i Królewcu oraz ufundował ołtarze główne m.in. dla kolegiaty w Dobrym Mieście, kościoła św. Mikołaja w Elblągu oraz katedry we Fromborku. Grabowski odrestaurował także letnią rezydencję biskupów w Smolajnach. Wspierał finansowo inicjatywy Konarskiego i Collegium Nobilium. Utrzymywał bliskie kontakty z uczonymi, m.in. J. D. Janockim. Przekazał Gotfrydowi Lengnichowi do druku odnaleziony przez siebie rękopis z 1426 kroniki Kadłubka i tzw. heilsberski rękopis Galla Anonima. Dzięki Grabowskiemu wydana została mapa diecezji sporządzona przez J.F. Enderscha (Mapa Świętej Warmii). Sam zajmował się historią sztuki; zgromadził obszerny księgozbiór oraz kolekcję rzeźb, obrazów i porcelany. Był przedstawicielem wczesnego oświecenia katolickiego.
 +
W 1740 odznaczony Orderem Orła Białego[. Został pochowany w katedrze we Fromborku.
  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Stosunki rodzinne, hobby, czym się zajmował, co lubił,, ciekawostki z życia, pracy i działalności ===
 
=== Stosunki rodzinne, hobby, czym się zajmował, co lubił,, ciekawostki z życia, pracy i działalności ===
 +
 +
Był synem człuchowskiego sędziego ziemskiego i kasztelana chełmińskiego Andrzeja Teodora i Barbary Zofii - z domu von Kleist.
  
 
<br/>
 
<br/>
 
== Bibliografia biograficzna ==
 
== Bibliografia biograficzna ==
 +
Dygdała Jerzy, Adam Stanisław Grabowski (1698-1766), Olsztyn 1994.
 +
Dygdała Jerzy, U początku katolickiego oświecenia w Polsce. Z działalności kościelnej biskupów Andrzeja Stanisława Załuskiego i Adama Stanisława Grabowskiego [w:] Między barokiem a oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, Olsztyn 1998, s. 181-188
  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
−
 
+
Andrzej Kopiczko, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993
 +
Tadeusz Oracki, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku (tom 1, A-K), Olsztyn 1984
 
<br/>
 
<br/>
  
−
{{Przypisy}}
 
−
 
−
 
−
<br/>
 
  
−
== Zobacz też ==
 
  
  
 
[[Kategoria: Osoba]]
 
[[Kategoria: Osoba]]
 
[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 21:11, 26 wrz 2013 (CEST)
 
[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 21:11, 26 wrz 2013 (CEST)

Wersja z 09:22, 28 wrz 2013

Adam Stanisław Grabowski
Data i miejsce urodzenia 3 września 1698 r.
Wielki Buczek
Imię i nazwisko przy narodzeniu Adam Stanisław
Data i miejsce śmierci 15 grudnia 1766 r.
Lidzbark

Adam Stanisław Grabowski (ur. 3 września 1698 r. w Wielkim Buczku koło Debrzna, zm. 15 grudnia 1766 w Lidzbarku) – biskup chełmiński w latach 1736-1739, biskup kujawski 1739-1741, biskup warmiński 1741-1766.


Życiorys


Szkoła i wykształcenie

Pierwsze nauczanie odbył w szkołach jezuickich w Chojnicach i Toruniu. Następnie studiował prawo w Rzymie.


Praca

Grabowski był pisarzem sądowym w Skarszewach, a następnie sekretarzem podkanclerzego koronnego Andrzeja Lipskiego. W 1730 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W kolejnych latach uzyskał kanonię lwowską, włocławską oraz dziekanię chełmińską oraz probostwa w Jaworowie, Skaryszewach i Tujce. W roku 1733 r. został biskupem pomocniczym poznańskim. Był także posłem króla w Rzymie, gdzie uzyskał poparcie papieża Klemensa XIII dla elekcji Augusta III. W 1736 r. został nominowany na diecezję chełmińską. Do Polski wrócił w 1737 r. W 1739 r. został przeniesiony na diecezję kujawską. 14 kwietnia 1741 r. został wyznaczony na biskupa warmińskiego. W latach 1743-1744 był prezydentem trybunału skarbowego w Radomiu. Ponadto brał udział w sejmach 1746 r. i 1748 r. W 1749 był komisarzem królewskim w Gdańsku, gdzie rozstrzygał spory między Radą a opozycją mieszczańską. Od 1746 przewodniczył komisji zajmującej się odbudową szpicy montowskiej - rozdzielającej nurt Wisły między Nogat a Leniwkę.


Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Podczas swych rządów na Warmii, Grabowski jako pierwszy w używał paliusza i krzyża metropolitalnego, które przyznano bullą papieża Benedykta XIV z dnia 24 września 1742. Ponadto był związany z Familią Czartoryskich i realizował w Prusach politykę dworu polegającą na blokowaniu sejmików generalnych. W trakcie wojny siedmioletniej wspierał finansowo Augusta III.


Wobec coraz większego konfliktu między Czartoryskimi a dworem, opowiedział się po stronie monarchy i stopniowo wycofywał się z polityki, zachowując neutralność w sporze tzw. patriotów pruskich z wojewodą pomorskim Pawłem Mostowskim. Podczas bezkrólewia 1763-1764 uznał Stanisława Augusta. W 1765 sprzedał swój pałac w Warszawie na mennicę państwową. Na prośbę Stanisława Augusta, przyjął w 1766 Ignacego Krasickiego na swojego koadiutora z prawem następstwa. 

Biskup Grabowski był dobrym gospodarzem i mecenasem sztuki. W 1748 na zjeździe miast doprowadził do rewizji taryfy podatkowej z 1718 r. i bardziej równomiernego rozłożenia ciężarów fiskalnych. Na zjeździe stanów warmińskich w Ornecie dnia 4 lipca 1766 wydał ordynację krajową – zbiór praw regulujących życie codzienne mieszkańców Warmii w zakresie rolnictwa, handlu i rzemiosła. Ordynacja była uzgadniana z kapitułą warmińską. W zakresie kartografii i melioracji współpracował z Janem Suchodolcem, synem brata polskiego osiadłego w Starej Różance koło Kętrzyna. Z inicjatywy Grabowskiego kaplica na zamku lidzbarskim otrzymała wystrój rokokowy, a na wschodnim skrzydle przedzamcza pojawił się nowy obiekt, zwany pałacem Grabowskiego. Grabowski był też fundatorem kościoła we Franknowie, finansował przebudowę kościołów w Lamkowie, Bisztynku i Królewcu oraz ufundował ołtarze główne m.in. dla kolegiaty w Dobrym Mieście, kościoła św. Mikołaja w Elblągu oraz katedry we Fromborku. Grabowski odrestaurował także letnią rezydencję biskupów w Smolajnach. Wspierał finansowo inicjatywy Konarskiego i Collegium Nobilium. Utrzymywał bliskie kontakty z uczonymi, m.in. J. D. Janockim. Przekazał Gotfrydowi Lengnichowi do druku odnaleziony przez siebie rękopis z 1426 kroniki Kadłubka i tzw. heilsberski rękopis Galla Anonima. Dzięki Grabowskiemu wydana została mapa diecezji sporządzona przez J.F. Enderscha (Mapa Świętej Warmii). Sam zajmował się historią sztuki; zgromadził obszerny księgozbiór oraz kolekcję rzeźb, obrazów i porcelany. Był przedstawicielem wczesnego oświecenia katolickiego.

W 1740 odznaczony Orderem Orła Białego[. Został pochowany w katedrze we Fromborku.


Stosunki rodzinne, hobby, czym się zajmował, co lubił,, ciekawostki z życia, pracy i działalności

Był synem człuchowskiego sędziego ziemskiego i kasztelana chełmińskiego Andrzeja Teodora i Barbary Zofii - z domu von Kleist.


Bibliografia biograficzna

Dygdała Jerzy, Adam Stanisław Grabowski (1698-1766), Olsztyn 1994. Dygdała Jerzy, U początku katolickiego oświecenia w Polsce. Z działalności kościelnej biskupów Andrzeja Stanisława Załuskiego i Adama Stanisława Grabowskiego [w:] Między barokiem a oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, Olsztyn 1998, s. 181-188


Bibliografia

Andrzej Kopiczko, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993 Tadeusz Oracki, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku (tom 1, A-K), Olsztyn 1984
Kinlis (dyskusja) 21:11, 26 wrz 2013 (CEST)

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Adam_Stanisław_Grabowski&oldid=19180”