Aksamitkówka złota

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Aksamitkówka złota

Phaeolepiota aurea
(Matt.) Maire
Aksamitkówka złota – owocniki. Fot. GgXTcp4RE8U1wqmo. Źródło: Commons Wikimedia [20.05.2014]
Aksamitkówka złota – owocniki. Fot. GgXTcp4RE8U1wqmo. Źródło: Commons Wikimedia [20.05.2014]
Systematyka
Królestwo grzyby
Gromada grzyby podstawkowe
Klasa pieczarniaki
Rząd pieczarkowce
Rodzina pieczarkowate
Rodzaj aksamitkówka
Gatunek aksamitkówka złota
Synonimy

Aksamitkówka złota (Phaeolepiota aurea (Matt.) Maire) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae), z rzędu pieczarkowców (Agaricales).

Owocnik

Owocniki aksamitkówki złotej pojawiają się od września do listopada. Złotożółty, suchy i drobnoziarnisty (drobne ziarenka przywierają i brudzą dłoń podczas dotyku) kapelusz może osiągać 25 cm średnicy, z reguły pozostaje jednak mniejszy (5–15 cm). U młodych owocników jest on kulisty i długo otoczony osłoną, później wypukły, aż wreszcie szeroko rozpostarty lub płaski.

Trzon jest cylindryczny z maczugowatą podstawą, wysokości nawet 20 cm. Pod wzniesionym, szerokim, żółtobrązowym, błoniastym pierścieniem jest równomiernie ziarnisty i zabarwiony podobnie jak kapelusz. Pierścień jest widoczny dopiero po oddzieleniu się od krawędzi kapelusza. Blaszki są gęste, rdzawożółte lub jasno rdzawobrązowe, nieprzyrośnięte do trzonu. Wysyp zarodników jest rdzawobrązowy.

Rozmieszczenie i ekologia

Aksamitkówka złota jest taksonem szeroko rozpowszechnionym w strefie klimatu umiarkowanego. Jest to grzyb o zasięgu euroazjatycko-północnoamerykańskim, spotykany od Alaski po Daleki Wschód. W Europie jest to gatunek rzadki lub bardzo rzadki, w niektórych krajach znany z pojedynczych stanowisk. Na obszarze Polski ma bardzo nieliczne udokumentowane stanowiska.

Istnienie stanowisk aksamitówki złotej na Warmii ogłoszono po raz pierwszy w 2006 r. Gatunek ten znany jest współcześnie z dwóch stanowisk koło Olsztyna: z kompleksu ogródków działkowych Wójtowa Rola w Wójtowie oraz Leśnego Arboretum w Kudypach.

Aksamitkówka złota rośnie zazwyczaj gromadnie jako saprotrof na żyznych, wilgotnych glebach, na siedliskach najczęściej przekształconych przez człowieka, często w miastach, zazwyczaj wśród traw, pokrzyw i innych chwastów, w miejscach ruderalnych, pod bzami Sambucus, w pobliżu lasów lub, rzadziej, w lasach liściastych i mieszanych.

Wartość użytkowa

Aksamitkówka złota w Polsce jest zaliczana do kategorii grzybów rzadkich – R. Jest gatunkiem zasługującym na ochronę. Jej okazałe owocniki przyciągające wzrok rozmiarami, kształtem i barwą bywają bezmyślnie niszczone. Mogą być zbierane do celów konsumpcyjnych; w większości atlasów poświęconych grzybom, jakie ukazały się w ostatnim czasie w Polsce, gatunek ten jest zaliczany do grzybów jadalnych. Spożycie owocników tego gatunku może jednak powodować w indywidualnych przypadkach zaburzenia gastryczne. W owocnikach aksamitkówki wykryto m.in. obecność kwasu cyjanowodorowego HCN, silnie trującej substancji potocznie zwanej kwasem pruskim.

Ciekawostki

Ze względu na specyficzne siedliska, w których występuje aksamitkówka (pobocza dróg i ulic, śmietniska i cmentarze), gatunek ten jest czasem określany nazwą "grzyb cmentarny" (z niem. Friedhofspilz).

Zobacz też

pl.wikipedia.org, aksamitkówka złota [20.04.2014]

Bibliografia

Kubiak Dariusz, Dynowska Maria, Nowe stanowiska aksamitkówki złotej Phaeolepiota aurea w Polsce, "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" 2006, nr 62, z. 2, s. 93–98.

Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, 55–70.