Aksamitkówka złota
| Aksamitkówka złota | |
| | |
| Phaeolepiota aurea | |
| (Matt.) Maire | |
 Aksamitkówka złota - owocniki | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Podkrólestwo | {{{Podkrólestwo}}} |
| Gromada | grzyby podstawkowe |
| Klasa | pieczarniaki |
| Rząd | pieczarkowce |
| Rodzina | pieczarkowate |
| Rodzaj | aksamitkówka |
| Gatunek | aksamitkówka złota |
| Synonimy | |
Aksamitkówka złota (Phaeolepiota aurea (Matt.) Maire – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae), rzędu pieczarkowców (Agaricales)
Spis treści
Owocnik
Owocniki aksamitkówki złotej pojawiają sie od września do listopada. Złotożółty, suchy i drobnoziarnisty (drobne ziarenka przywierają i brudzą dłoń podczas dotyku) kapelusz może osiągać 25 cm średnicy, z reguły pozostaje jednak mniejszy (5-15 cm). U młodych owocników jest on kulisty i długo otoczony osłoną, później wypukły, aż wreszcie szeroko rozpostarty lub płaski. Trzon cylindryczny z maczugowata podstawą, wysokości nawet 20 cm. Pod wzniesionym, szerokim, żółtobrązowym, błoniastym pierścieniem jest równomiernie ziarnisty i zabarwiony podobnie jak kapelusz. Pierścień jest widoczny dopiero po oddzieleniu się od krawędzi kapelusza. Blaszki są gęste, rdzawożółte lub jasno rdzawobrązowe, nie przyrośnięte do trzonu. Wysyp zarodników jest rdzawobrązowy.
Rozmieszczenie i ekologia
Aksamitkówka złota jest taksonem szeroko rozpowszechnionym w strefie klimatu umiarkowanego. Jest grzybem o zasięgu euroazjatycko-północnoamerykańskim, spotykanym od Alaski po Daleki Wschód. W Europie jest to gatunek rzadki lub bardzo rzadki, w niektórych krajach znany z pojedynczych stanowisk. Na obszarze Polski gatunek ten ma bardzo nieliczne udokumentowane stanowiska. Jej pierwsze stanowiska na Warmii i Mazurach opublikowano w roku 2006.
Aksamitkówka złota rośnie zazwyczaj gromadnie jako saprotrof, na żyznych, wilgotnych glebach, na siedliskach najczęściej przekształconych przez człowieka, często w miastach,, zazwyczaj wśród traw, pokrzyw i innych chwastów, w miejscach ruderalnych, pod bzami Sambucus, w pobliżu lasów lub rzadziej w lasach liściastych i mieszanych.
Wartość użytkowa
Aksamitkówka złota została w Polsce zaliczona do kategorii grzybów rzadkich - R. Jest gatunkiem zasługującym na ochronę. Jej okazałe owocniki, przyciągające rozmiarami, kształtem i barwą mogą być bezmyślnie niszczone. Mogą również być zbierane do celów konsumpcyjnych, ponieważ w większości atlasów poświęconych grzybom, jakie ukazały się w ostatnim czasie w naszym kraju, gatunek ten jest zaliczany do grzybów jadalnych. Spożycie owocników tego gatunku może jednak powodować, w indywidualnych przypadkach, zaburzenia gastryczne. W owocnikach aksamitkówki wykryto m.in. obecność kwasy cyjanowodorowego HCN, silnie trującej substancji, potocznie zwanej kwasem pruskim.
Ciekawostki
Ze względu na specyficzne siedliska, w których występuje aksamitkówka (pobocza dróg i ulic, śmietniska i cmentarze), gatunek ten jest czasem określany nazwą "grzyb cmentarny" - "Friedhofspilz".
Na Warmii i Mazurach aksamitkówka złota znana jest współcześnie z dwóch stanowisk koło Olsztyna: z kompleksu ogródków działkowych "Wójtowa Rola" w Wójtowie oraz Leśnego Arboretum w Kudypach.
Bibliografia
D. Kubiak, M. Dynowska: Nowe stanowiska aksamitkówki złotej Phaeolepiota aurea w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 62(2): 93-98, 2006.
W. Wojewoda, M. Ławrynowicz: Red list of the macrofungi in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 55-70.
