Arnika górska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |Pusta linia = <br/>
 
  |Pusta linia = <br/>
 
  |grafika = Arnica_montana.JPG
 
  |grafika = Arnica_montana.JPG
  |podpis grafiki = Arnika górska - pokrój
+
  |podpis grafiki = Arnika górska pokrój.<br>Fot. Barbara Studer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arnica_montana.JPG wikimedia.org] [20.05.2014]
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Domena = eukarionty  
 
  |Domena = eukarionty  
Linia 19: Linia 19:
 
  |Lista synonimów = ''Senecio arnica'' E.H.L. Krause
 
  |Lista synonimów = ''Senecio arnica'' E.H.L. Krause
 
}}
 
}}
<br/>
 
 
 
'''Arnika górska''' (''Arnica montana'' L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (''Astereaceae'').  
 
'''Arnika górska''' (''Arnica montana'' L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (''Astereaceae'').  
 +
<br/><br/>
 +
== Morfologia ==
 +
Arnika górska to bylina kłączowa. Zielona, prosta, krótko omszona łodyga wyrastająca z krótkiego kłącza osiąga 15–60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście są całobrzegie lub ząbkowane.
  
 +
Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej, 5–7-nerwowe. Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w pary, całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (1–3), naprzeciwległe, nieco lepkie, trójnerwowe, siedzące, obejmujące łodygę.
  
=== Morfologia ===
+
Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6–8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem  jest owłosiona niełupka o długości 4–5 mm.
 
 
 
 
Arnika górska to bylina kłączowa. Wyrastająca z krótkiego kłącza zielona, prosta, krótko omszona łodyga, osiąga 15-60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (pięcio- siedmionerwowe). Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w 1-3 pary, naprzeciwległe, trochę lepkie, 3-nerwowe, siedzące, obejmujące łodygę.
 
Kwiaty złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6-8 cm. Dno koszyczka owłosione, zaś jego okrywa gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwica (niziny) do sierpnia (góry). Owocem  jest owłosiona niełupka o dł. 4–5 mm.
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 +
== Rozmieszczenie i ekologia ==
 +
Arnika występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], rzadziej na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich.
  
=== Rozmieszczenie i ekologia ===
+
Arnika to roślina pogórza; na niżu odnotowuje się ją sporadycznie. Najczęściej spotyka się ją w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją znaleźć na polanach leśnych lub łąkach. Jest światłolubna, ale znosi okresowe zacienienie.   
 
 
Występuje na terenach górskich i podgórskich Europy. W Polsce najliczniej występuje w Sudetach i na [[Pojezierze Mazurskie| Pojezierzu Mazurskim]], rzadziej, na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich.
 
 
 
Arnika górska występuje na pogórzu, na niżu sporadycznie. Najczęściej w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją spotkać na polanach leśnych lub łąkach. Roślina światłolubna, ale znosząca okresowe zacienienie.   
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 +
== Wartość użytkowa ==
 +
Jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII w. arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia.
  
=== Wartość użytkowa ===
+
Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach.
  
 +
Gatunek objęty jest w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na czerwonej liście). Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk, w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]].
  
Arnika jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII wieku arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia. Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo oraz poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany jest roślina uprawiana w ogródkach.
+
== Ciekawostki ==
 +
Dawniej w Bawarii arnikę umieszczano w wigilię św. Jana na miedzach, wierząc, iż jej obecność ochroni uprawy przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała zapobiec uderzeniu pioruna.
  
Dawniej w Bawarii, w wigilię św. Jana arnikę wtykano na brzegach pól w celu ochrony przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała chronić przed uderzeniem pioruna.
+
== Zobacz też ==
 
+
[http://pl.wikipedia.org/wiki/Arnika_górska pl.wikipedia.org, arnika górska] [20.04.2014]
Arnika górska jest gatunkiem objętym w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na Czerwonej Liście).
 
<br/>
 
 
 
 
 
=== Ciekawostki ===
 
 
 
 
 
Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk; w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]].
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
+
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11–20.<br/>
K. Zarzycki, Z. Szeląg: ''Red list of the vascular plants in Poland''. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), ''Red lists of plants and fungi in Poland''. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
+
Wołkowycki Dan, ''Arnika górska'', [w:] ''Monitoring gatunków roślin'', t. 3, [http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_arnica_montana.pdf gios.gov.pl] [20.05.2014]<br/>
 
 
D. Wołkowycki: ''Arnika górska Arnica montana L.'' Biblioteka Monitoringu Środowiska, GIOŚ: 40-521. [http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_arnica_montana.pdf]  
 
<br/>
 
 
 
 
 
== Linki zewnętrzne ==
 
 
 
http://pl.wikipedia.org/wiki/Arnika_górska
 
<br/>
 
  
  
[[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]]
+
[[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]][[Kategoria: Rośliny chronione]]

Aktualna wersja na dzień 17:07, 6 lut 2015

Arnika górska

Arnica montana
L.
Arnika górska – pokrój.Fot. Barbara Studer. Źródło: wikimedia.org [20.05.2014]
Arnika górska – pokrój.
Fot. Barbara Studer. Źródło: wikimedia.org [20.05.2014]
Systematyka
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny naczyniowe
Gromada okrytonasienne
Klasa dwuliścienne
Rząd astrowce
Rodzina astrowate
Rodzaj arnika
Gatunek arnika górska
Synonimy
Senecio arnica E.H.L. Krause

Arnika górska (Arnica montana L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Astereaceae).

Morfologia

Arnika górska to bylina kłączowa. Zielona, prosta, krótko omszona łodyga wyrastająca z krótkiego kłącza osiąga 15–60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście są całobrzegie lub ząbkowane.

Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej, 5–7-nerwowe. Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w pary, całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (1–3), naprzeciwległe, nieco lepkie, trójnerwowe, siedzące, obejmujące łodygę.

Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6–8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe są rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem jest owłosiona niełupka o długości 4–5 mm.

Rozmieszczenie i ekologia

Arnika występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim, rzadziej na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich.

Arnika to roślina pogórza; na niżu odnotowuje się ją sporadycznie. Najczęściej spotyka się ją w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją znaleźć na polanach leśnych lub łąkach. Jest światłolubna, ale znosi okresowe zacienienie.

Wartość użytkowa

Jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII w. arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia.

Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach.

Gatunek objęty jest w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na czerwonej liście). Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk, w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.

Ciekawostki

Dawniej w Bawarii arnikę umieszczano w wigilię św. Jana na miedzach, wierząc, iż jej obecność ochroni uprawy przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała zapobiec uderzeniu pioruna.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, arnika górska [20.04.2014]

Bibliografia

Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11–20.
Wołkowycki Dan, Arnika górska, [w:] Monitoring gatunków roślin, t. 3, gios.gov.pl [20.05.2014]