Arnika górska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Arnica_montana.JPG | |grafika = Arnica_montana.JPG | ||
| − | |podpis grafiki = Arnika górska – pokrój | + | |podpis grafiki = Arnika górska – pokrój.<br>Fot. Barbara Studer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arnica_montana.JPG wikimedia.org] [20.05.2014] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
'''Arnika górska''' (''Arnica montana'' L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (''Astereaceae''). | '''Arnika górska''' (''Arnica montana'' L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (''Astereaceae''). | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | + | == Morfologia == | |
| − | Arnika górska to bylina kłączowa. | + | Arnika górska to bylina kłączowa. Zielona, prosta, krótko omszona łodyga wyrastająca z krótkiego kłącza osiąga 15–60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście są całobrzegie lub ząbkowane. |
| + | |||
| + | Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej, 5–7-nerwowe. Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w pary, całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (1–3), naprzeciwległe, nieco lepkie, trójnerwowe, siedzące, obejmujące łodygę. | ||
Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6–8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe są rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem jest owłosiona niełupka o długości 4–5 mm. | Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6–8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe są rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem jest owłosiona niełupka o długości 4–5 mm. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
| − | + | Arnika występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], rzadziej na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich. | |
| − | Arnika | + | Arnika to roślina pogórza; na niżu odnotowuje się ją sporadycznie. Najczęściej spotyka się ją w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją znaleźć na polanach leśnych lub łąkach. Jest światłolubna, ale znosi okresowe zacienienie. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Wartość użytkowa == | |
| − | + | Jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII w. arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia. | |
Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach. | Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach. | ||
| − | + | Gatunek objęty jest w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na czerwonej liście). Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk, w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Ciekawostki == | |
| − | + | Dawniej w Bawarii arnikę umieszczano w wigilię św. Jana na miedzach, wierząc, iż jej obecność ochroni uprawy przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała zapobiec uderzeniu pioruna. | |
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| Linia 52: | Linia 50: | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Kazimierz Zarzycki i | + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11–20.<br/> |
| − | + | Wołkowycki Dan, ''Arnika górska'', [w:] ''Monitoring gatunków roślin'', t. 3, [http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_arnica_montana.pdf gios.gov.pl] [20.05.2014]<br/> | |
| − | Wołkowycki Dan, ''Arnika górska'', [w:] ''Monitoring gatunków roślin'', t. 3, [http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_arnica_montana.pdf gios.gov.pl] [20.05.2014] | ||
| − | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny]][[Kategoria: Rośliny | + | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]][[Kategoria: Rośliny chronione]] |
Aktualna wersja na dzień 18:07, 6 lut 2015
| Arnika górska | |
| | |
| Arnica montana | |
| L. | |
![Arnika górska – pokrój.Fot. Barbara Studer. Źródło: wikimedia.org [20.05.2014]](/index.php/Plik:Arnica_montana.JPG) Arnika górska – pokrój. Fot. Barbara Studer. Źródło: wikimedia.org [20.05.2014] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | astrowce |
| Rodzina | astrowate |
| Rodzaj | arnika |
| Gatunek | arnika górska |
| Synonimy | |
| Senecio arnica E.H.L. Krause | |
Arnika górska (Arnica montana L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Astereaceae).
Spis treści
Morfologia
Arnika górska to bylina kłączowa. Zielona, prosta, krótko omszona łodyga wyrastająca z krótkiego kłącza osiąga 15–60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście są całobrzegie lub ząbkowane.
Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej, 5–7-nerwowe. Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w pary, całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (1–3), naprzeciwległe, nieco lepkie, trójnerwowe, siedzące, obejmujące łodygę.
Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6–8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe są rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem jest owłosiona niełupka o długości 4–5 mm.
Rozmieszczenie i ekologia
Arnika występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim, rzadziej na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich.
Arnika to roślina pogórza; na niżu odnotowuje się ją sporadycznie. Najczęściej spotyka się ją w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją znaleźć na polanach leśnych lub łąkach. Jest światłolubna, ale znosi okresowe zacienienie.
Wartość użytkowa
Jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII w. arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia.
Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach.
Gatunek objęty jest w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na czerwonej liście). Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk, w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.
Ciekawostki
Dawniej w Bawarii arnikę umieszczano w wigilię św. Jana na miedzach, wierząc, iż jej obecność ochroni uprawy przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała zapobiec uderzeniu pioruna.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, arnika górska [20.04.2014]
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11–20.
Wołkowycki Dan, Arnika górska, [w:] Monitoring gatunków roślin, t. 3, gios.gov.pl [20.05.2014]
