Arnika górska

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Arnika górska

Arnica montana
L.
Arnika górska – pokrój, źródło: wikimedia.org [20.05.2014]
Arnika górska – pokrój, źródło: wikimedia.org [20.05.2014]
Systematyka
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny naczyniowe
Gromada okrytonasienne
Klasa dwuliścienne
Rząd astrowce
Rodzina astrowate
Rodzaj arnika
Gatunek arnika górska
Synonimy
Senecio arnica E.H.L. Krause

Arnika górska (Arnica montana L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Astereaceae).

Morfologia

Arnika górska to bylina kłączowa. Wyrastająca z krótkiego kłącza, zielona, prosta, krótko omszona łodyga osiąga 15–60 cm wysokości. Na jej szczycie znajduje się jeden koszyczek oraz dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście są całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe są zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (pięcio- siedmionerwowe). Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w pary (od 1 do 3), naprzeciwległe, nieco lepkie, trójnerwowe, siedzące, obejmujące łodygę.

Kwiaty arniki górskiej są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6-8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa jest gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe są rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Kwitnie od czerwca (niziny) do sierpnia (góry). Owocem jest owłosiona niełupka o dł. 4–5 mm.

Rozmieszczenie i ekologia

Występuje na terenach górskich i podgórskich Europy. W Polsce najliczniej występuje w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim, rzadziej na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich.

Arnika górska występuje na pogórzu; na niżu odnotowuje się ją sporadycznie. Najczęściej spotyka się ją w piętrze alpejskim i subalpejskim, na glebach kwaśnych, do wysokości 2500 m. Można ją znaleźć na polanach leśnych lub łąkach. Jest rośliną światłolubną, ale znoszącą okresowe zacienienie.

Wartość użytkowa

Arnika jest rośliną leczniczą, kosmetyczną i ozdobną (cała roślina jest trująca). Wprowadzenie w XVIII wieku arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia. Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw. Preparaty z arniki stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe zawierają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo, poprawia krążenie krwi. Wyciąg z kwiatów bywa stosowany do produkcji kremów i płynów do twarzy. Ze względu na swoje ozdobne kwiatostany należy do roślin uprawianych w ogródkach.

Arnika górska jest gatunkiem objętym w Polsce na siedliskach naturalnych ścisłą ochroną. Jest rośliną narażoną na wyginięcie (kategoria V na Czerwonej Liście).

Ciekawostki

Dawniej w Bawarii, w wigilię św. Jana, arnikę umieszczano na brzegach pól w celu ochrony przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała chronić przed uderzeniem pioruna.

Arnika górska zmniejsza swoją liczebność głównie na skutek zaniku odpowiednich siedlisk; w efekcie eutrofizacji, zacienienia i rozwoju ekspansywnych roślin zielnych oraz krzewinek. Zabiegi ochrony czynnej arniki górskiej realizowane są obecnie m.in. na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.

Bibliografia

K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

Wołkowycki Dan, Arnika górska, [w:] Monitoring gatunków roślin, t. 3, gios.gov.pl [20.05.2014]

Linki zewnętrzne

pl.wikipedia.org, Arnika górska [20.04.2014]