Bażyna czarna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 22: | Linia 22: | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
=== Morfologia === | === Morfologia === | ||
| − | Wieloletnia zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość 15 | + | Wieloletnia zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość od 15 do 50 cm. Liście są ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie, spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3 lub 4. Roślina jest obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane są w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha są orzęsione, a korona odznacza się dzbaneczkowatym kształtem. Występuje jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owado- lub wiatropylna. |
| + | |||
Owoc stanowi kulista, czarna, jagoda o średnicy do 5 mm. | Owoc stanowi kulista, czarna, jagoda o średnicy do 5 mm. | ||
| + | |||
| + | Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| − | Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanym. W Polsce występuje na torfowiskach, głównie w północnej części kraju oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Występuje również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym. | + | Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanym. W Polsce występuje na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Występuje również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym. |
| − | + | ||
Siedlisko bażyny stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką. | Siedlisko bażyny stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | Jagody bażyny czarnej nie są słodkie ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy | + | Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak. |
| − | W dawnych czasach | + | W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem). |
| − | Roślina w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. | + | Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na "Czerwonej Liście" w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V). |
| − | Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. | + | Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury. |
<br/> | <br/> | ||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
| − | Epitet ''nigrum'' znaczy czarne i nawiązuje do koloru owoców bażyny. | + | Epitet ''nigrum'' znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bażyna_czarna pl.wikipedia.org, bażyna czarna] [20.04.2014] | ||
| + | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Kazmierz Zarzycki i in., Kraków 2006, s. 11-20. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
[[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria:Rośliny]][[Kategoria: Rośliny chronione]] [[Kategoria:Rośliny Warmii i Mazur]] | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria:Rośliny]][[Kategoria: Rośliny chronione]] [[Kategoria:Rośliny Warmii i Mazur]] | ||
Wersja z 14:37, 23 maj 2014
| Bażyna czarna | |
| | |
| Empetrum nigrum | |
| L. | |
![Empetrum nigrum - bażyna czarna [1]](/index.php/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg) Empetrum nigrum - bażyna czarna [2] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | wrzosowce |
| Rodzina | wrzosowate |
| Rodzaj | bażyna |
| Gatunek | bażyna czarna |
| Synonimy | |
Bażyna czarna (Empetrum nigrum L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae).
Spis treści
Morfologia
Wieloletnia zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość od 15 do 50 cm. Liście są ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie, spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3 lub 4. Roślina jest obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane są w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha są orzęsione, a korona odznacza się dzbaneczkowatym kształtem. Występuje jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owado- lub wiatropylna.
Owoc stanowi kulista, czarna, jagoda o średnicy do 5 mm.
Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanym. W Polsce występuje na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Występuje również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym.
Siedlisko bażyny stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką.
Wartość użytkowa
Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak.
W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem).
Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na "Czerwonej Liście" w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V).
Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury.
Ciekawostki
Epitet nigrum znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, bażyna czarna [20.04.2014]
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Kazmierz Zarzycki i in., Kraków 2006, s. 11-20.
![[2]](http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg){kind=link}