Bażyny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zabytki) |
|||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Bażyny ''' (niem. ''Basien'') – [[wieś sołecka]] położona w [[ | + | ''' Bażyny ''' (niem. ''Basien'') – [[Wieś sołecka|wieś sołecka]] położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]], w [[Orneta (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orneta]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. |
Miejscowość w 2010 roku liczyła 312 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Piotr Kwiatek]]<ref>http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/?id=3104</ref>. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 312 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Piotr Kwiatek]]<ref>http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/?id=3104</ref>. | ||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała na obszarze nadanym przez biskupa [[Henryk Fleming|Henryka Fleminga]] jego bratu Albertowi 10 lipca 1289 roku. Ten ostatni otrzymał 110 łanów na [[ | + | Wieś powstała na obszarze nadanym przez biskupa [[Henryk Fleming|Henryka Fleminga]] jego bratu Albertowi 10 lipca 1289 roku. Ten ostatni otrzymał 110 łanów na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na starych pruskich polach osadniczych zwanych ''Baysen'', ''Sigdus'' i ''Naglandithin''. W zamian Albert zobowiązał się do wystawienia trzech służb zbrojnych. Synowie Alberta, Henryk i Albert, zachowali dla siebie jedynie niewielką część nadania, a na większości osadzili chłopów. Wieś szlachecka Bażyny po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1307 roku. Mieszkańcy podlegali właścicielom majątku, płacili im roczny czynsz oraz odrabiali [[szarwark]] w majątku. Założyciel wsi przybrał nazwisko Beysen-Bażyński; to z tego rodu wywodził się [[Jan Bażyński]], współtwórca [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Bażyny pozostawały w rękach Bażyńskich prawdopodobnie do pierwszej połowy XVI wieku. |
W 1443 roku wieś powiększyła swój obszar do 114 łanów, a nieco później założono tu młyn i karczmę. W XVI wieku ziemię należącą do wsi częściowo wydzierżawiono, a częściowo sprzedano kilku chłopom. Spór, jaki z tego powodu wyniknął między ówczesnym właścicielem majątku a chłopami, w 1598 roku na korzyść tych ostatnich rozstrzygnął biskup warmiński. Z czasem majątek w Bażynach uległ podziałowi. W 1511 roku Jerzy Bażyński posiadał już tylko jedną trzecią dóbr. Następnie majątek znajdował się w rękach innych rodzin szlacheckich, m.in. Barczów, Ratków i Wastowskich, a od 1681 roku duża jego część należała do rodziny von Schau. W 1772 roku 81 łanów było w posiadaniu Krzysztofa von Schau, a reszta należała do jego kuzyna, Justyna von Schau, właściciela [[Karkajmy|Karkajm]]. Po śmierci Krzysztofa główna część spadku przypadła jego dwóm siostrom - odtąd te dwie części majątku nazywano ''białym'' i ''czerwonym'' dworem lub Bażynami A i Bażynami B; z kolei część należącą do potomków Justyna nazywano Bażynami C. W 1818 roku poprzez koligacje rodzinne Bażyny przeszły w ręce rodziny Wojskich i pozostały w ich posiadaniu aż do 1939 roku. | W 1443 roku wieś powiększyła swój obszar do 114 łanów, a nieco później założono tu młyn i karczmę. W XVI wieku ziemię należącą do wsi częściowo wydzierżawiono, a częściowo sprzedano kilku chłopom. Spór, jaki z tego powodu wyniknął między ówczesnym właścicielem majątku a chłopami, w 1598 roku na korzyść tych ostatnich rozstrzygnął biskup warmiński. Z czasem majątek w Bażynach uległ podziałowi. W 1511 roku Jerzy Bażyński posiadał już tylko jedną trzecią dóbr. Następnie majątek znajdował się w rękach innych rodzin szlacheckich, m.in. Barczów, Ratków i Wastowskich, a od 1681 roku duża jego część należała do rodziny von Schau. W 1772 roku 81 łanów było w posiadaniu Krzysztofa von Schau, a reszta należała do jego kuzyna, Justyna von Schau, właściciela [[Karkajmy|Karkajm]]. Po śmierci Krzysztofa główna część spadku przypadła jego dwóm siostrom - odtąd te dwie części majątku nazywano ''białym'' i ''czerwonym'' dworem lub Bażynami A i Bażynami B; z kolei część należącą do potomków Justyna nazywano Bażynami C. W 1818 roku poprzez koligacje rodzinne Bażyny przeszły w ręce rodziny Wojskich i pozostały w ich posiadaniu aż do 1939 roku. | ||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
Kościół w Bażynach wybudowano prawdopodobnie już w połowie XIV wieku; w późniejszym czasie był on kilkakrotnie niszczony i odbudowywany. Działała przy nim szkoła parafialna, zaś szkołę państwową założono we wsi dopiero w latach 60. XIX wieku. W okresie międzywojennym obejmowała ona trzy klasy. | Kościół w Bażynach wybudowano prawdopodobnie już w połowie XIV wieku; w późniejszym czasie był on kilkakrotnie niszczony i odbudowywany. Działała przy nim szkoła parafialna, zaś szkołę państwową założono we wsi dopiero w latach 60. XIX wieku. W okresie międzywojennym obejmowała ona trzy klasy. | ||
| − | Przed wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]] większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 91 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 48 - w handlu i komunikacji. | + | Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 91 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 48 - w handlu i komunikacji. |
| Linia 68: | Linia 68: | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
[[Szkoła Podstawowa w Bażynach]] | [[Szkoła Podstawowa w Bażynach]] | ||
| + | <br/> | ||
| + | == Kultura == | ||
| + | [[lkwim:Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej w Braniewie|Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej w Braniewie]] | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| + | *[[lkwim:Kościół pw. św. Mikołaja w Bażynach|Kościół pw. św. Mikołaja]] wraz z przyległym cmentarzyskiem | ||
*Zespół dworski: [[lkwim:Dwór w Bażynach|dwór]] i budynek gospodarczy | *Zespół dworski: [[lkwim:Dwór w Bażynach|dwór]] i budynek gospodarczy | ||
| − | |||
*Przykłady budownictwa, tzw. domy warmińskie (np. domy nr 17, 51, 56, 60, 98) oraz zabudowania gospodarcze (w zagrodach 27, 28, 32, 55, 76) | *Przykłady budownictwa, tzw. domy warmińskie (np. domy nr 17, 51, 56, 60, 98) oraz zabudowania gospodarcze (w zagrodach 27, 28, 32, 55, 76) | ||
*Zespół dwunastu kapliczek i trzech krzyży | *Zespół dwunastu kapliczek i trzech krzyży | ||
| Linia 94: | Linia 97: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Orneta (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Wersja z 10:39, 3 lip 2014
| Bażyny | |
| | |
 Kościół w Bażynach
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | lidzbarski |
| Gmina | Orneta |
| Liczba ludności (2010) | 312 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bażyny | |
| Położenie na mapie Polski  Bażyny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bażyny (niem. Basien) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 312 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Piotr Kwiatek[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Orneckiej, 8 km na północny zachód od Ornety; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 509 Pieniężno - Młynary - Elbląg.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała na obszarze nadanym przez biskupa Henryka Fleminga jego bratu Albertowi 10 lipca 1289 roku. Ten ostatni otrzymał 110 łanów na prawie chełmińskim na starych pruskich polach osadniczych zwanych Baysen, Sigdus i Naglandithin. W zamian Albert zobowiązał się do wystawienia trzech służb zbrojnych. Synowie Alberta, Henryk i Albert, zachowali dla siebie jedynie niewielką część nadania, a na większości osadzili chłopów. Wieś szlachecka Bażyny po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1307 roku. Mieszkańcy podlegali właścicielom majątku, płacili im roczny czynsz oraz odrabiali szarwark w majątku. Założyciel wsi przybrał nazwisko Beysen-Bażyński; to z tego rodu wywodził się Jan Bażyński, współtwórca Związku Pruskiego. Bażyny pozostawały w rękach Bażyńskich prawdopodobnie do pierwszej połowy XVI wieku.
W 1443 roku wieś powiększyła swój obszar do 114 łanów, a nieco później założono tu młyn i karczmę. W XVI wieku ziemię należącą do wsi częściowo wydzierżawiono, a częściowo sprzedano kilku chłopom. Spór, jaki z tego powodu wyniknął między ówczesnym właścicielem majątku a chłopami, w 1598 roku na korzyść tych ostatnich rozstrzygnął biskup warmiński. Z czasem majątek w Bażynach uległ podziałowi. W 1511 roku Jerzy Bażyński posiadał już tylko jedną trzecią dóbr. Następnie majątek znajdował się w rękach innych rodzin szlacheckich, m.in. Barczów, Ratków i Wastowskich, a od 1681 roku duża jego część należała do rodziny von Schau. W 1772 roku 81 łanów było w posiadaniu Krzysztofa von Schau, a reszta należała do jego kuzyna, Justyna von Schau, właściciela Karkajm. Po śmierci Krzysztofa główna część spadku przypadła jego dwóm siostrom - odtąd te dwie części majątku nazywano białym i czerwonym dworem lub Bażynami A i Bażynami B; z kolei część należącą do potomków Justyna nazywano Bażynami C. W 1818 roku poprzez koligacje rodzinne Bażyny przeszły w ręce rodziny Wojskich i pozostały w ich posiadaniu aż do 1939 roku.
Kościół w Bażynach wybudowano prawdopodobnie już w połowie XIV wieku; w późniejszym czasie był on kilkakrotnie niszczony i odbudowywany. Działała przy nim szkoła parafialna, zaś szkołę państwową założono we wsi dopiero w latach 60. XIX wieku. W okresie międzywojennym obejmowała ona trzy klasy.
Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 91 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 48 - w handlu i komunikacji.
Liczba mieszkańców i gospodarstw
1783 - 74 gospodarstwa rolne
1820 - 561 osób, 83 gospodarstwa rolne
1857 - 1016 osób
1885 - 1230 osób
1905 - 922 osoby
1933 - 1048 osób
1939 - 970 osób, 229 gospodarstw domowych
Edukacja
Kultura
Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej w Braniewie
Zabytki
- Kościół pw. św. Mikołaja wraz z przyległym cmentarzyskiem
- Zespół dworski: dwór i budynek gospodarczy
- Przykłady budownictwa, tzw. domy warmińskie (np. domy nr 17, 51, 56, 60, 98) oraz zabudowania gospodarcze (w zagrodach 27, 28, 32, 55, 76)
- Zespół dwunastu kapliczek i trzech krzyży
- Budynek szkoły
- Budynek poczty
Bibliografia
- Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Gminna ewidencja zabytków w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Część I [data dostępu: 12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
Przypisy
