Babięta

Babięta
[[Plik: Miejscowość-Opis-Ryzunku |240px|Pole-obowiązkowe]] Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko - mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Piecki
Sołectwo	Babięta
Liczba ludności (Pole-obowiązkowe)	Pole-obowiązkowe
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Babięta
Położenie na mapie Polski Babięta
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Babięta (niem. Babenten, Babienten) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona nad Babiecką Strugą, na szlaku kajakowym rzeki Krutyni. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów : cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie gminy Piecki, której obszar leży w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej na wyniesieniu mazursko – suwalskim. W podłożu ukształtowały się skały osadowe w dwóch erach geologicznych: mezozoicznej i kenozoicznej.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowana została nad rzeką Babięta, która stanowiła granicę pomiędzy komturstwem elbląskim a komturstwem bałdzkim oraz między wójtostwem szczycieńskim a sześcieńskim. Nazwa wsi jest pochodzenia staropruskiego i powstała od pobliskich jezior Babięty Wielkie i Babięty Małe. Jeziora te dawniej zapisywane były pod nazwami Bawand (1283), Babant (1388), Babat (1388). Etymologicznie najprawdopodobniej wywodzi się od słowa oznaczajacego "babę" w znaczeniu "wiedźma, czarownica". Gustaw Leyding uważa, że słowo to zostało zapożyczone z języka słowiańskiego (polskiego). W miejscu obecnej wsi w XV w. mieściła się osada hutnicza, która początkowo podlegała wójtom krzyżackim, a później starostom książęcym z Szestna. Kuźnica hutnicza dzierżawiona była przez mistrzów kowalskich, którzy otrzymali prawo do rybołówstwa i piwowarstwa (na własną potrzebę) oraz bezpłatny wyrąb drzewa. Ostatni z przywilejów był szczególnie ważny, gdyż umożliwiał wytwarzanie węgla drzewnego przeznaczonego do huty. Do celów wytwórczych korzystano także z rudy darniowej pozyskiwanej w ramach szarwarku przez ludność z okolicznych wsi. Wschodnia część wsi, która podlegała pod wójtostwo z siedzibą w Szestnie, została założona w 1570 r. Zachodnia zaś cześć wsi będąca pod władzą wójtostwa (późniejszego starostwa) w Szczytnie powstała w połowie XVII w. W czasie wojny polsko - szweckiej(1655-1660) kuźnica uległa zniszczeniu. Odbudowana funkcjonowała jeszcze do 1727 r. Zajmowała się w tym okresie głównie produkcją kowadeł, lemieszy i innych wyrobów żelaznych, które w większości przeznaczone były na potrzeby rolnicze. Wiadomo, że w XIX w. po hucie pozostała jedynie szlaka, którą przewieziono do Katowic w celu wykorzystania do wydobywania żelaza. We wschodniej części wsi w 1785 r. było 6 domów i młyn a w zachodniej 13 domów. Młyn książęcy wymagał uiszczania rocznej opłatay dzierżawnej, która w 1651 r. wynosiła trzy łaszty żyta i sześć tuczników. Przy młynie znajdował się także tartak. Funkcjonowały one do 1930 r. Połączenie miejscowości nastąpiło w 1816 r. Wówczas to włączono ją do powiatu mrągowskiego. W przeciągu ok. 22 lat liczba domostw urosła z 27 do 47.

Gospodarka

We wsi znajduje się lądowisko Babięta dla małych samolotów, sklep spożywczy, gospodarstwo agroturystyczne oraz stanica wodna PTTK.

Kultura

We wsi funkcjonuje świetlica. Organizowane są również festyny i pikniki.

Zabytki:

We wsi znajduje się młyn wodny z początku XX w. - obecnie mieści się tu mała elektrownia wodna.

Miejscowość-Opis-Ryzunku

Bibliografia:

Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.

Kinlis (dyskusja) 12:03, 20 wrz 2013 (CEST)