Bajdy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Dzieje miejscowości)
 
(Nie pokazano 22 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |dopełniacz wsi        =     
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe  
+
  |zdjęcie              = Bajdy.jpg  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe 
+
  |opis zdjęcia          = Bajdy.<br>Źródło: [http://www.it.umnowemiasto.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=808:bajdy&Itemid=20&lang=pl www.it.umnowemiasto.pl]
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 192<ref>Łącznie Bajdy i [[Brzeziniak]].</ref>
+
  |liczba ludności      = 192<ref>Łącznie: Bajdy i Brzeziniak.</ref>
 
  |rok                  = 2010  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[gmina Zalewo|gminie Zalewo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W latach 1946-1975 wieś wchodziła w skład [[powiat morąski|powiatu morąskiego]].
+
''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
  
Miejscowość w 2010 roku liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą [[Brzeziniak]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Teodorski]]<ref> http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67[data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
+
Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą [[Brzeziniak]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Teodorski]]<ref>[http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67 zalewo.bil-wm.pl][5.03.2014]</ref>.
 
+
<br/><br/>
<br/>
+
[[Plik: Bajdy. Szkoła dla dziewcząt.jpg|right|290px|thumb| Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach. Źródło: [http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25 www.forum.eksploracja.pl] ]]
 +
[[Plik: Bajdy. Pałac.jpg|right|290px|thumb| Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym. Źródło: [http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25 www.forum.eksploracja.pl] ]]
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]].
+
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[Powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]] w 1388 roku. Miejscowość miała charakter wsi [[Prusowie|pruskiej]]. Jej pierwotna nazwa brzmiała ''Boyden'' i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany. W 1782 roku miejscowość składała się z zaledwie trzech budynków mieszkalnych. W 1858 roku Bajdy były zamieszkane przez 128 osób, żyjących w siedmiu domach. W latach 1937-1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców. Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w latach 1945-1946 wieś nosiła nazwę ''Bajdowo'', wkrótce potem założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego [[powiat morąski|powiatu morąskiego]], które nie zostały rozwiązane w 1956 roku).  
+
Wieś powstała w 1388 r. w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Miejscowość miała charakter wsi [[Prusowie|pruskiej]]. Jej pierwotna nazwa brzmiała ''Boyden'' i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany.  
 +
 
 +
W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach.  
  
<br/>
+
Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz, wzniósł okazały [[pałac w Bajdach|pałac]] z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (''Reichsführerinnenschule''). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich – żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.
  
== Ludzie związani z miejscowością ==
+
Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.
  
<br/>
+
W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę Bajdowo. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego powiatu morąskiego, które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
 
+
*Pozostałości dawnego pałacu
<br/>
+
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
+
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/>
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.
+
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/>
#[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5185&sid=f00da4b62215fb32bf5dff7fbe498faa marienburg.pl, Bajdy] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25 Pomorskie Forum Eksploracyjne] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
  
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<br/>
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Gmina Zalewo]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]][[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 07:26, 9 kwi 2015

Bajdy

Bajdy.Źródło: www.it.umnowemiasto.pl
Bajdy.
Źródło: www.it.umnowemiasto.pl
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Zalewo
Liczba ludności (2010) 192[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Bajdy
Bajdy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bajdy
Bajdy
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bajdy (niem. Boyden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.

Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą Brzeziniak). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Teodorski[2].

Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach. Źródło: www.forum.eksploracja.pl
Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym. Źródło: www.forum.eksploracja.pl

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 6 km na północny zachód od Zalewa, przy granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w 1388 r. w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Miejscowość miała charakter wsi pruskiej. Jej pierwotna nazwa brzmiała Boyden i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany.

W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach.

Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz, wzniósł okazały pałac z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (Reichsführerinnenschule). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich – żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.

Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.

W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę Bajdowo. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego powiatu morąskiego, które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.

Zabytki

  • Pozostałości dawnego pałacu

Przypisy

  1. Łącznie: Bajdy i Brzeziniak.
  2. zalewo.bil-wm.pl[5.03.2014]

Bibliografia

Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
marienburg.pl, Bajdy [05.03.2014]
Pomorskie Forum Eksploracyjne [05.03.2014]