Bajdy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
+
''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
  
Miejscowość w 2010 roku liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą [[Brzeziniak]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Teodorski]]<ref> http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67[data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
+
Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą [[Brzeziniak]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Teodorski]]<ref> http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67[5.03.2014]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]].
+
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[Powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
[[File:Bajdy. Pałac.jpg|thumb|290px|right|Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym]]Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]] w 1388 roku. Miejscowość miała charakter wsi [[Prusowie|pruskiej]]. Jej pierwotna nazwa brzmiała ''Boyden'' i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany. W 1782 roku miejscowość składała się z zaledwie trzech budynków mieszkalnych. W 1858 roku Bajdy były zamieszkane przez 128 osób, żyjących w siedmiu domach. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały [[pałac w Bajdach|pałac]] z wysoką wieżą widokową. W 1928 roku pałac zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 roku sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły tu specjalną szkołę (''Reichsführerinnenschule'') dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego. Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich - żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14-18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne, sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937-1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.  
+
[[File:Bajdy. Pałac.jpg|thumb|290px|right|Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym]]
 +
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]], w 1388 r. Miejscowość miała charakter wsi [[Prusowie|pruskiej]]. Jej pierwotna nazwa brzmiała ''Boyden'' i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany.  
 +
 
 +
W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach.  
 +
 
 +
Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały [[pałac w Bajdach|pałac]] z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (''Reichsführerinnenschule''). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.  
 
[[File:Bajdy. Szkoła dla dziewcząt.jpg|thumb|290px|right|Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach]]
 
[[File:Bajdy. Szkoła dla dziewcząt.jpg|thumb|290px|right|Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach]]
Pałac został zniszczony w 1945 roku; w styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później te resztki zostały rozebrane. Obecnie po dawnym założeniu przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.  
+
Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.  
  
Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w latach 1945-1946 wieś nosiła nazwę ''Bajdowo'', wkrótce potem założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego [[powiat morąski|powiatu morąskiego]], które nie zostały rozwiązane w 1956 roku). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.
+
W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę ''Bajdowo''. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego [[Powiat morąski|powiatu morąskiego]], które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.
 
[[File:Staw przed pałacem. Stan obecny.jpg|thumb|290px|right|Staw przed pałacem. Widok obecny]]
 
[[File:Staw przed pałacem. Stan obecny.jpg|thumb|290px|right|Staw przed pałacem. Widok obecny]]
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Pozostałości dawnego [[pałac w Bajdach|pałacu]]
+
*Pozostałości dawnego pałacu
<br/>
+
 
 +
{{Przypisy}}
 +
<references/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/>
 
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/>
Linia 54: Linia 61:
 
[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/>
 
[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/>
 
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
 
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/>
+
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/>
[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5185&sid=f00da4b62215fb32bf5dff7fbe498faa| Bajdy na Marienburg.pl] [05.03.2014]<br/>
+
[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5185&sid=f00da4b62215fb32bf5dff7fbe498faa| marienburg.pl, Bajdy] [05.03.2014]<br/>
 
[http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25| Pomorskie Forum Eksploracyjne] [05.03.2014]
 
[http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25| Pomorskie Forum Eksploracyjne] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
  
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<br/>
 
  
 
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
 
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]

Wersja z 22:06, 1 sie 2014

Bajdy

Bajdy
Bajdy
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Zalewo
Liczba ludności (2010) 192[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Bajdy
Bajdy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bajdy
Bajdy
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bajdy (niem. Boyden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.

Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą Brzeziniak). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Teodorski[2].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 6 km na północny zachód od Zalewa, przy granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego, w 1388 r. Miejscowość miała charakter wsi pruskiej. Jej pierwotna nazwa brzmiała Boyden i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany.

W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach.

Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały pałac z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (Reichsführerinnenschule). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich – żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.

Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach

Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.

W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę Bajdowo. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego powiatu morąskiego, które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.

Staw przed pałacem. Widok obecny


Zabytki

  • Pozostałości dawnego pałacu

Przypisy

Bibliografia

Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
marienburg.pl, Bajdy [05.03.2014]
Pomorskie Forum Eksploracyjne [05.03.2014]