Bartołty Wielkie

Bartołty Wielkie
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Bartołtach Wielkich
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2010)	289 osób (łącznie Bartołty Wielkie, Bartołty Małe i Kierzbuń)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bartołty Wielkie
Położenie na mapie Polski Bartołty Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bartołty Wielkie (niem. Groß Bartelsdorf) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 289 osób (łącznie Bartołty Wielkie, Bartołty Małe i Kierzbuń). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Kazimierz Czaplicki.

Położenie

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 11 km na południowy wschód od Barczewa. Wieś leży między jeziorami Tumiańskim, Dłużek i Bartołt Wielki. Przez miejscowość przepływa rzeka Wardęga.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki na temat wsi pochodzą z 1345 roku, natomiast lokacji dokonano w roku 1379. W późniejszym czasie wieś była własnością rodziny Kromerów, spokrewnionej z biskupem warmińskim Marcinem Kromerem. Kromerowie żyli tu jeszcze w XIX wieku. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Stefan Sadorski. Przekazał on młyn wodny na wyposażenie gimnazjum jezuitów w Reszlu. W XVIII wieku wieś podzieliła się na Bartołty Wielkie i Bartołty Małe. 20 sierpnia 1862 roku powołano parafię Bartołty Wielkie.

Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich

Edukacja

We wsi działa szkoła podstawowa.

Gospodarka

W miejscowości funkcjonuje Gospodarstwo Rybackie ''Bartołty Wielkie''.

Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna

Turystyka

• w miejscowości działa Buddyjski Ośrodek Odosobnieniowy
• żółty szlak rowerowy o długości 32,5 km - przebieg trasy: Barczewo - Tumiany - Bartołty Wielkie - Jedzbark - Barczewo

Zabytki

• młyn zbudowany na strudze łączącej jeziora Bartołt Wielki i Tumiańskie; fundamenty pochodzą ze średniowiecza, mury - z XIX wieku; przy młynie znajduje się dom młynarza, przypominający kształtem dworek
• gotycko-barokowy kościół, zbudowany w początkach XVIII wieku na murach poprzedniej świątyni; posiada wieżę z kopułowym hełmem i latarnią (wieża obecny kształt uzyskała w 1897 roku; wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XIX wieku, wyjątkami są m.in. barokowy ołtarz oraz renesansowa płyta nagrobna
• przed wsią znajduje się cmentarz katolicki z kamiennym murem z XIX wieku
• przydrożne kapliczki warmińskie

Bibliografia

1. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn
2. Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy, Gdynia 2012.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Zenderowski Wojciech, Łukowska Mariola, Barczewo. Miasto wielu kultur, Barczewo 2009.
5. Bank Danych Lokalnych GUS [13.11.2013]
6. Dom Warmiński [13.11.2013]
7. Ciekawe Mazury [27.05.2014]