Brożówka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).<br>Fot. Mieczysław Kalski. |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 151 (łącznie Brożówka i | + | |liczba ludności = 151 (łącznie: Brożówka i Chmielewo) |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Brożówka ''' (niem. ''Gansenstein'') – wieś sołecka położona w [[ | + | ''' Brożówka ''' (niem. ''Gansenstein'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat giżycki|powiecie giżyckim]], w [[Kruklanki (gmina wiejska)|gminie Kruklanki]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. |
| + | W 2010 r. wieś liczyła 151 mieszkańców (łącznie z [[Chmielewo (gmina Kruklanki)|Chmielewem]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Agnieszka Kozłowska]]<ref>[http://www.kruklanki.pl/pl/Solectwa,40 bip.kruklanki.pl] </ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], między jeziorami [[Jezioro Gołdopiwo|Gołdopiwo]] | + | Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], między jeziorami [[Jezioro Gołdopiwo|Gołdopiwo]] i [[Jezioro Brożówka|Brożówka]], 14 km na północny wschód od [[Giżycko|Giżycka]] i 3 km na wschód od [[Kruklanki|Kruklanek]]. |
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1562 r. książę [[Albrecht Hohenzollern]] wystawił przywilej na 60 łanów na [[prawo lenne|prawie lennym]] oraz [[Jezioro Małe]] swemu sekretarzowi Baltazarowi Gansowi | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1562 r. książę [[Albrecht Hohenzollern]] wystawił przywilej na 60 łanów na [[prawo lenne|prawie lennym]] oraz [[Jezioro Małe]] swemu sekretarzowi Baltazarowi Gansowi (który otrzymał również zgodę na założenie karczmy), a dwa lata później również na drugie jezioro – Brożówkę. W zamian Baltazar Gans zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej, lecz dopiero po 15 latach wolnizny. |
| + | |||
| + | Na obszarze tego nadania powstały z czasem dwie wsie: Brożówka i [[Regułówka]]. Brożówka była większą z nich – obejmowała prawie 32 łany, tu także znajdował się dwór. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Kruklankach. | ||
| + | |||
| + | Podczas wielkiej [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemii dżumy]] na początku XVIII w. wymarł ród Gansów (von Gansenów), a majątek stał się własnością polskiej ariańskiej rodziny szlacheckiej Załuskich. | ||
| − | + | W połowie XIX w. Brożówka obejmowała 31 łanów i liczyła 209 mieszkańców (rok 1857), a pod koniec tego samego stulecia – 753 ha (wraz z folwarkiem). Należała wówczas do rodziny Wernerów. Z tego właśnie okresu pochodzi obecny dwór w Brożówce. | |
| − | + | W latach 20. XX w. majątek w Brożówce należał do Waltera Uhse, natomiast podczas II wojny światowej, gdy Adolf Hitler założył kwaterę w [[Gierłoż|Gierłoży]], Brożówkę na swą siedzibę obrał Heinrich Himmler. Podobno więziony tu był w 1943 r. komendant główny Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki<ref>M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999, s. 264.</ref>. | |
| − | |||
| − | Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XVIII w. W 1853 r. uczęszczało do niej 35 uczniów; została zlikwidowana przed II wojną światową. Po wojnie reaktywowano ją w 1958 r., w połowie lat 60. posiadała cztery klasy. | + | Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XVIII w. W 1853 r. uczęszczało do niej 35 uczniów; została zlikwidowana przed II wojną światową. Po wojnie reaktywowano ją w 1958 r., w połowie lat 60. posiadała cztery klasy. Obecnie w Brożówce szkoła nie funkcjonuje. |
Po 1945 r. uruchomiono tu na bazie dawnego majątku Państwowe Gospodarstwo Rolne Brożówka. Dwór obecnie jest własnością prywatną, został zaadaptowany na pensjonat. | Po 1945 r. uruchomiono tu na bazie dawnego majątku Państwowe Gospodarstwo Rolne Brożówka. Dwór obecnie jest własnością prywatną, został zaadaptowany na pensjonat. | ||
| Linia 57: | Linia 54: | ||
*[[dwór w Brożówce]] z drugiej połowy XIX w., dobrze zachowany, położony malowniczo na brzegu jeziora | *[[dwór w Brożówce]] z drugiej połowy XIX w., dobrze zachowany, położony malowniczo na brzegu jeziora | ||
*park dworski z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej | *park dworski z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej | ||
| − | * ewangelicki cmentarz rodzinny Wernerów | + | * ewangelicki cmentarz rodzinny Wernerów z mogiłą żołnierza niemieckiego poległego podczas I wojny światowej |
| + | |||
| + | ==Ciekawostki== | ||
| + | *We wsi realizowany jest projekt [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]] pod nazwą [http://archipelag.ceik.eu/ "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur"]. | ||
| + | *Wedle miejscowej legendy jeden z mieszkańców wysadził miejscowy most aby zapobiec wywożeniu zrabowanych kosztowności przez wojska radzieckie w 1945 r.<ref>http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=34&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=84ca65c4fbd54716ae3f30eadf6c0f9f</ref> | ||
| + | |||
| + | ==Multimedia== | ||
| + | {{#ev:youtube|hJhtIlexW5M|500|left|}} | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> |
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.<br/> | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.<br/> | ||
| − | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> |
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, ''Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1968.<br/> | Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, ''Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1968.<br/> | ||
| − | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| wuoz.olsztyn.pl, Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> |
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/brozowka rowery.olsztyn.pl] [05.03.2014]<br/> | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/brozowka rowery.olsztyn.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4572,brozowka-poznoklasycystyczny-zespol-dworsko-parkowy-%28xix-w-%29.html polskaniezwykła.pl] [05.03.2014]<br/> | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4572,brozowka-poznoklasycystyczny-zespol-dworsko-parkowy-%28xix-w-%29.html polskaniezwykła.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Kruklanki (gmina wiejska)]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Kruklanki (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1501-1600]] |
Aktualna wersja na dzień 12:59, 22 gru 2016
| Brożówka | |
| | |
.jpg) Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).
Fot. Mieczysław Kalski. | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | giżycki |
| Gmina | Kruklanki |
| Liczba ludności (2010) | 151 (łącznie: Brożówka i Chmielewo) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Brożówka | |
| Położenie na mapie Polski  Brożówka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Brożówka (niem. Gansenstein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Kruklanki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.
W 2010 r. wieś liczyła 151 mieszkańców (łącznie z Chmielewem). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Kozłowska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, między jeziorami Gołdopiwo i Brożówka, 14 km na północny wschód od Giżycka i 3 km na wschód od Kruklanek.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1562 r. książę Albrecht Hohenzollern wystawił przywilej na 60 łanów na prawie lennym oraz Jezioro Małe swemu sekretarzowi Baltazarowi Gansowi (który otrzymał również zgodę na założenie karczmy), a dwa lata później również na drugie jezioro – Brożówkę. W zamian Baltazar Gans zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej, lecz dopiero po 15 latach wolnizny.
Na obszarze tego nadania powstały z czasem dwie wsie: Brożówka i Regułówka. Brożówka była większą z nich – obejmowała prawie 32 łany, tu także znajdował się dwór. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Kruklankach.
Podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII w. wymarł ród Gansów (von Gansenów), a majątek stał się własnością polskiej ariańskiej rodziny szlacheckiej Załuskich.
W połowie XIX w. Brożówka obejmowała 31 łanów i liczyła 209 mieszkańców (rok 1857), a pod koniec tego samego stulecia – 753 ha (wraz z folwarkiem). Należała wówczas do rodziny Wernerów. Z tego właśnie okresu pochodzi obecny dwór w Brożówce.
W latach 20. XX w. majątek w Brożówce należał do Waltera Uhse, natomiast podczas II wojny światowej, gdy Adolf Hitler założył kwaterę w Gierłoży, Brożówkę na swą siedzibę obrał Heinrich Himmler. Podobno więziony tu był w 1943 r. komendant główny Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki[2].
Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XVIII w. W 1853 r. uczęszczało do niej 35 uczniów; została zlikwidowana przed II wojną światową. Po wojnie reaktywowano ją w 1958 r., w połowie lat 60. posiadała cztery klasy. Obecnie w Brożówce szkoła nie funkcjonuje.
Po 1945 r. uruchomiono tu na bazie dawnego majątku Państwowe Gospodarstwo Rolne Brożówka. Dwór obecnie jest własnością prywatną, został zaadaptowany na pensjonat.
Zabytki
- dwór w Brożówce z drugiej połowy XIX w., dobrze zachowany, położony malowniczo na brzegu jeziora
- park dworski z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej
- ewangelicki cmentarz rodzinny Wernerów z mogiłą żołnierza niemieckiego poległego podczas I wojny światowej
Ciekawostki
- We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".
- Wedle miejscowej legendy jeden z mieszkańców wysadził miejscowy most aby zapobiec wywożeniu zrabowanych kosztowności przez wojska radzieckie w 1945 r.[3]
Multimedia
Przypisy
- ↑ bip.kruklanki.pl
- ↑ M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999, s. 264.
- ↑ http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=34&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=84ca65c4fbd54716ae3f30eadf6c0f9f
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
wuoz.olsztyn.pl, Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła.pl [05.03.2014]
