Brożówka

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Brożówka

Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).Fot. Mieczysław Kalski.
Odrestaurowany dwór w Brożówce (obecnie pensjonat).
Fot. Mieczysław Kalski.
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat giżycki
Gmina Kruklanki
Liczba ludności (2010) 151 (łącznie: Brożówka i Chmielewo)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Brożówka
Brożówka
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Brożówka
Brożówka
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Brożówka (niem. Gansenstein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Kruklanki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W 2010 r. wieś liczyła 151 mieszkańców (łącznie z Chmielewem). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Kozłowska[1].

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, między jeziorami Gołdopiwo i Brożówka, 14 km na północny wschód od Giżycka i 3 km na wschód od Kruklanek.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1562 r. książę Albrecht Hohenzollern wystawił przywilej na 60 łanów na prawie lennym oraz Jezioro Małe swemu sekretarzowi Baltazarowi Gansowi (który otrzymał również zgodę na założenie karczmy), a dwa lata później również na drugie jezioro – Brożówkę. W zamian Baltazar Gans zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej, lecz dopiero po 15 latach wolnizny.

Na obszarze tego nadania powstały z czasem dwie wsie: Brożówka i Regułówka. Brożówka była większą z nich – obejmowała prawie 32 łany, tu także znajdował się dwór. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Kruklankach.

Podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII w. wymarł ród Gansów (von Gansenów), a majątek stał się własnością polskiej ariańskiej rodziny szlacheckiej Załuskich.

W połowie XIX w. Brożówka obejmowała 31 łanów i liczyła 209 mieszkańców (rok 1857), a pod koniec tego samego stulecia – 753 ha (wraz z folwarkiem). Należała wówczas do rodziny Wernerów. Z tego właśnie okresu pochodzi obecny dwór w Brożówce.

W latach 20. XX w. majątek w Brożówce należał do Waltera Uhse, natomiast podczas II wojny światowej, gdy Adolf Hitler założył kwaterę w Gierłoży, Brożówkę na swą siedzibę obrał Heinrich Himmler. Podobno więziony tu był w 1943 r. komendant główny Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki[2].

Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XVIII w. W 1853 r. uczęszczało do niej 35 uczniów; została zlikwidowana przed II wojną światową. Po wojnie reaktywowano ją w 1958 r., w połowie lat 60. posiadała cztery klasy. Obecnie w Brożówce szkoła nie funkcjonuje.

Po 1945 r. uruchomiono tu na bazie dawnego majątku Państwowe Gospodarstwo Rolne Brożówka. Dwór obecnie jest własnością prywatną, został zaadaptowany na pensjonat.

Zabytki

  • dwór w Brożówce z drugiej połowy XIX w., dobrze zachowany, położony malowniczo na brzegu jeziora
  • park dworski z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej
  • ewangelicki cmentarz rodzinny Wernerów z mogiłą żołnierza niemieckiego poległego podczas I wojny światowej

Ciekawostki

Multimedia

Przypisy

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
wuoz.olsztyn.pl, Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła.pl [05.03.2014]