Browar w Szczytnie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
  |nazwa                = Szczytno
+
  |nazwa                = Browar w Szczytnie
 
  |herb wsi              =   
 
  |herb wsi              =   
 
  |flaga wsi            =   
 
  |flaga wsi            =   
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        = Szczytna
 
  |dopełniacz wsi        = Szczytna
 
  |zdjęcie              = szczytno_4.jpg   
 
  |zdjęcie              = szczytno_4.jpg   
  |opis zdjęcia          = Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza  
+
  |opis zdjęcia          = Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza.<br>Fot. Adam Płoski.
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
 +
'''Browar w Szczytnie''' – browar założony w 1898 r., zlokalizowany w narożniku ul. Adama Mickiewicza i ul. Bartna Strona, nad brzegiem [[Jezioro Domowe Małe|Jeziora Domowego Małego]]. Obecnie nie produkuje się tu piwa, w części zabytkowego zespołu budynków funkcjonuje rozlewnia wódek.
 +
<br/><br/>
 +
==Historia==
 +
===Dzieje browaru przed 1945 rokiem===
 +
Browar został założony w 1898 r. przez Fryderyka Dauma pod nazwą "Browar Zamkowy" (niem. ''Schlossbrauerei Ortelsburg''). Rodzina właścicieli zamieszkała w budynku obok browaru. Podczas budowy doradcą i konsultantem nadzorującym inwestycję od strony technologicznej był mistrz piwowarski Robert Hoffman, który na kolejne lata został kierownikiem browaru i twórcą najbardziej znanego piwa produkowanego w browarze do 1945 r., tj. ''Edelhell''. W najstarszej części browaru, wybudowanej wzdłuż ul. Bartna Strona, mieściły się lodownia, warzelnia i fermentownia, pod którą w piwnicach znajdowała się leżakownia. Prostopadle do budynku, od strony zachodniej, mieściła się stajnia, później także lodownia. W 1899 r. wyprodukowano tu 8 tys. hl piwa. Niezbędny do produkcji jęczmień kupowano bezpośrednio od producentów. Piwo produkowane w browarze szczycieńskim było bardzo dobrej jakości.
  
'''Browar w Szczytnie''' [[gm. Szczytno]] [[pow. szczycieński]] zlokalizowany jest w narożniku ul. Adama Mickiewicza i ul. Bartna Strona nad brzegiem Jeziora Domowego Małego. Obecnie nie produkuje się tu piwa, w części zabytkowego zespołu budynków funkcjonuje rozlewnia wódek.
+
W 1906 roku F. Daum przekazał zarządzanie browarem jednemu ze swych synów, Walterowi, który kierował browarem do śmierci w 1941 r. W okresie zarządzania przez niego browarem produkcja wzrosła kilkakrotnie. Rodzina Daum zajmowała się browarnictwem od kilku pokoleń. W jej posiadaniu znajdował się także [[Browar w Biskupcu|browar w Biskupcu]] i [[Browar w Olsztynie|browar w Olsztynie]] oraz słodownia w Malborku.  
  
==Początki==
+
====Zniszczenia pierwszej wojny światowej i odbudowa====
Browar został założony w 1898 r. przez Fryderyka Dauma pod nazwą „Browar Zamkowy” (niem. „Schlossbrauerei Ortelsburg”). Rodzina właścicieli zamieszkała w budynku obok browaru. Podczas budowy doradcą i konsultantem nadzorującym inwestycję od strony technologicznej był mistrz piwowarski Robert Hoffman, który na kolejne lata został kierownikiem browaru i twórcą najbardziej znanego piwa produkowanego w browarze do 1945 r. - „Edelhell”. W najstarszej części browaru, wybudowanej wzdłuż ul. Bartna Strona, mieściły się lodownia, warzelnia i fermentownia, pod którą w piwnicach, znajdowała się leżakownia. Prostopadle do budynku, od strony zachodniej, mieściła się stajnia, później także lodownia. W 1899  r. wyprodukowano tu 8 tys. hl piwa. Niezbędny do produkcji jęczmień kupowano bezpośrednio od producentów. Piwo produkowane w browarze szczycieńskim było bardzo dobrej jakości.
+
Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w szczycieńskim browarze wyprodukowano 20 tys. hl piwa rocznie. Podczas ofensywy wojsk rosyjskich w sierpniu 1914 r. [[Szczytno]] uległo poważnym zniszczeniom. Taki los spotkał także zabudowania browaru. Przez następne lata browar odbudowywano i wyposażano w nowoczesne urządzenia. Otwarto także liczne przedstawicielstwa w wielu okolicznych miastach regionu. Na terenie browaru wzniesiono nowy budynek biurowo–mieszkalny. Wykonanie projektu powierzono zdolnemu szczycieńskiemu architektowi [[August Wiegand|Augustowi Wiegandowi]], który jeszcze wielokrotnie współpracował z Daumami przy rozbudowie browaru.  
  
==Rodzina Daum==
+
Kolejne lata to czas nieustających realizacji inwestycji budowlanych w obrębie zakładu, także we współpracy z firmami z Berlina. Równocześnie unowocześniano wyposażenie, sprowadzając maszyny m.in. z Chemnitz, Wiednia i Lipska. Wykopano także ujęcia wody, co było niezbędne przy produkcji, gdyż dobrej jakości woda jest niezmiernie ważna w procesie warzenia piwa.  
W 1906 roku F. Daum przekazał zarządzanie browarem jednemu ze swych synów Walterowi, który kierował browarem do śmierci w 1941 r. W okresie zarządzania przez niego browarem produkcja wzrosła kilkakrotnie. Rodzina Daum zajmowała się browarnictwem od kilku pokoleń. W jej posiadaniu znajdowały się także browary w [[Biskupiec|Biskupcu]] i [[Olsztyn|Olsztynie]] oraz słodownia w Malborku.  
 
  
==Zniszczenia pierwszej wojny i odbudowa==
+
Browar zmonopolizował miejscowy rynek. Produkowano tu trzy rodzaje piwa, najwięcej pełnego (marcowe, pilsner), a także zwykłe (słodowo-karmelowe) i mocne (koźlak, porter). W 1936 r. w browarze zatrudniano 98 pracowników, w tym 20 biurowych. W 1938 roku wyprodukowano 38 tys. hl. piwa. W latach następnych produkcja wzrastała, w 1944 r. wynosiła 78 tys. hl.
Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w szczycieńskim browarze wyprodukowano 20 tys. hl piwa rocznie. Podczas ofensywy wojsk rosyjskich, w sierpniu 1914 r., [[Szczytno]] uległo poważnym zniszczeniom, w tym także zabudowania browaru. Przez następne lata browar odbudowywano i wyposażano w nowoczesne urządzenia. Otwarto także liczne przedstawicielstwa w wielu okolicznych miastach regionu. Na terenie browaru wzniesiono także nowy budynek biurowo – mieszkalny. Wykonanie projektu powierzono zdolnemu szczycieńskiemu architektowi Augustowi Wiegandowi, który jeszcze wielokrotnie współpracował z Daumami przy rozbudowie browaru. Kolejne lata to czas nieustających realizacji inwestycji budowlanych w obrębie zakładu, także we współpracy z firmami z Berlina. Równocześnie unowocześniano wyposażenie sprowadzając maszyny m.in. z Chemnitz, Wiednia i Lipska, wykopano także ujęcia wody, co było niezbędne przy produkcji, gdyż dobrej jakości woda jest niezmiernie ważna w procesie warzenia piwa. Browar zmonopolizował miejscowy rynek. Produkowano tu trzy rodzaje piwa: najwięcej pełnego (marcowe, pilsner), a także zwykłe (słodowo-karmelowe) i mocne (koźlak, porter). W 1936 r. w browarze zatrudniano 98 pracowników, w tym 20 biurowych. W 1938 roku wyprodukowano 38 tys. hl. piwa. W latach następnych produkcja wzrastała, w 1944 r. wynosiła 78 tys. hl.
 
  
[[Plik:Szczytno_3.jpg|290px|right|thumb|Najstarsza częśc browaru zniszczona i odbudowana po pierwszej wojnie wiatowej]]
+
[[Plik:Szczytno_3.jpg|290px|right|thumb|Najstarsza część browaru zniszczona i odbudowana po pierwszej wojnie światowej. Fot. Adam Płoski.]]
  
==Po 1945 r.==
+
===Dzieje browaru po 1945 roku===
Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. [[Szczytno]] zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy. Browar został przejęty we wrześniu 1945 roku przez spółdzielnię „Społem”. Na podstawie ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r. browar przeszedł na własność Skarbu Państwa.  Pierwsze piwo wyprodukowano w 1946 r. dwa lata później  produkcja wyniosła 80 tys. hl. Odbudowano także budynek mieszkalno – biurowy przeznaczając go na biura i mieszkanie dyrektora. W 1950 r. browar wszedł w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich, przekształconych w Zakłady Przemysłu Piwowarsko – Słodowniczego, w skład którego wchodziły także browary w Biskupcu, Braniewie, Olsztynie i Kętrzynie. W 1982 r. w szczycieńskim browarze specjaliści z Czech zamontowali nową linię rozlewniczą.  W 1986 r.  browar otrzymał medal na Krajowych Targach Browarnictwa. Produkowano wówczas kilka gatunków piwa, także na eksport, w tym m.in.: piwo ciemne, porter, karmelowe, pszeniczne.  
+
Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. [[Szczytno]] zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy.  
  
==Zmiany po 1989 r. Zaprzestanie produkcji==
+
Browar został przejęty we wrześniu 1945 roku przez spółdzielnię "Społem". Na podstawie ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r. browar przeszedł na własność Skarbu Państwa. Pierwsze piwo wyprodukowano w 1946 r., dwa lata później  produkcja wyniosła 80 tys. hl. Odbudowano także budynek mieszkalno-biurowy, przeznaczając go na biura i mieszkanie dyrektora. W 1950 r. browar wszedł w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich, przekształconych w Zakłady Przemysłu Piwowarsko–Słodowniczego, w skład którego wchodziły także [[Browar w Biskupcu|browary w Biskupcu]], [[Browar w Braniewie|Braniewie]], [[Browar w Olsztynie|Olsztynie]] i [[Browar w Kętrzynie|Kętrzynie]].  
Szczycieński browar wchodził, wraz z browarem olsztyńskim i biskupieckim w skład Browarów Warmińsko-Mazurskich ([[Braniewo]] odłączyło się 1972 r., [[Kętrzyn]] w 1989 r.), które w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, sprzedaną w roku następnym i sprywatyzowaną. Dodano wówczas do nazwy browarów słowo „Jurand”. W 1995 r.  rozpoczęto w Szczytnie pracę na zmodernizowanym dziale warzenia piwa. W latach 1992 – 1996 produkowano tu około 75 tys. hl. piwa rocznie. Produkowane piwa zdobywały nagrody. W latach 1998 – 1999 w Szczytnie produkowano wszystkie rodzaje piw firmowanych przez browary „Jurand”. W browarze szczycieńskim zaprzestano wkrótce produkcji piwa, a rozpoczęto rozlew mocniejszych alkoholi.
 
  
W swej najstarszej części browar został wzniesiony w stylu neogotyckim. Doceniając wartość architektoniczną i historyczną browaru w [[Szczytno|Szczytnie]] Wojewódzki Konserwator Zabytków  objął go ochroną prawną wpisując do rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko - mazurskiego (1996 r.).
+
W 1982 r. w szczycieńskim browarze specjaliści z Czech zamontowali nową linię rozlewniczą. W 1986 r.  browar otrzymał medal na Krajowych Targach Browarnictwa. Produkowano wówczas kilka gatunków piwa, także na eksport, w tym m.in.: piwo ciemne, porter, karmelowe, pszeniczne.  
  
[[Plik:Szczytno_1.jpg|290px|right|thumb|Widok browaru z wysokości ul. Bartna Strona]]  
+
===Dzieje browaru po 1989 roku===
[[Plik:Szczytno_2.jpg|290px|right|thumb|Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu]]
+
Szczycieński browar wchodził wraz z browarem olsztyńskim i biskupieckim w skład Browarów Warmińsko-Mazurskich ([[Braniewo]] odłączyło się 1972 r., [[Kętrzyn]] w 1989 r.), które w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, sprzedaną w roku następnym i sprywatyzowaną. Dodano wówczas do nazwy browarów słowo "Jurand". W 1995 r. rozpoczęto w Szczytnie pracę w zmodernizowanym dziale warzenia piwa. W latach 1992–1996 produkowano tu około 75 tys. hl. piwa rocznie. Produkowane piwa zdobywały nagrody. W latach 1998–1999 w Szczytnie produkowano wszystkie rodzaje piw firmowanych przez browary "Jurand". W browarze szczycieńskim zaprzestano wkrótce produkcji piwa, a rozpoczęto rozlew mocniejszych alkoholi.
 +
 
 +
W swej najstarszej części browar został wzniesiony w stylu neogotyckim. Doceniając wartość architektoniczną i historyczną browaru w [[Szczytno|Szczytnie]] [[Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie]]  objął go ochroną prawną, wpisując do rejestru zabytków nieruchomych [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] (1996 r.). 
 +
 
 +
[[Plik:Szczytno_1.jpg|290px|right|thumb|Widok browaru z ul. Bartna Strona. Fot. Adam Płoski.]]  
 +
[[Plik:Szczytno_2.jpg|290px|right|thumb|Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu. Fot. Adam Płoski.]]
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
# Adam Płoski, Tradycje piwowarskie Szczytna, [w:] Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski, Rocznik III, Olsztyn 2001, s. 112-128.
+
Adam Płoski, ''Tradycje piwowarskie Szczytna'', [w:] "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski", Rocznik III, Olsztyn 2001, s. 112-128.<br/>
# A. Płoski, Browarnictwo południowych Mazur, [w:] Rocznik Mazurski, Tom 6, 2002, s.104-116.
+
Adam Płoski, ''Browarnictwo południowych Mazur'', [w:] "Rocznik Mazurski", Tom 6, 2002, s. 104-116.<br/>
  
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: powiat szczycieński]]
+
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: Szczytno]] [[Kategoria: 1801-1918]]

Aktualna wersja na dzień 11:56, 16 mar 2015

Browar w Szczytnie

Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza.Fot. Adam Płoski.
Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza.
Fot. Adam Płoski.
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Gmina Szczytno
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Browar w Szczytnie
Browar w Szczytnie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Browar w Szczytnie
Browar w Szczytnie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Browar w Szczytnie – browar założony w 1898 r., zlokalizowany w narożniku ul. Adama Mickiewicza i ul. Bartna Strona, nad brzegiem Jeziora Domowego Małego. Obecnie nie produkuje się tu piwa, w części zabytkowego zespołu budynków funkcjonuje rozlewnia wódek.

Historia

Dzieje browaru przed 1945 rokiem

Browar został założony w 1898 r. przez Fryderyka Dauma pod nazwą "Browar Zamkowy" (niem. Schlossbrauerei Ortelsburg). Rodzina właścicieli zamieszkała w budynku obok browaru. Podczas budowy doradcą i konsultantem nadzorującym inwestycję od strony technologicznej był mistrz piwowarski Robert Hoffman, który na kolejne lata został kierownikiem browaru i twórcą najbardziej znanego piwa produkowanego w browarze do 1945 r., tj. Edelhell. W najstarszej części browaru, wybudowanej wzdłuż ul. Bartna Strona, mieściły się lodownia, warzelnia i fermentownia, pod którą w piwnicach znajdowała się leżakownia. Prostopadle do budynku, od strony zachodniej, mieściła się stajnia, później także lodownia. W 1899 r. wyprodukowano tu 8 tys. hl piwa. Niezbędny do produkcji jęczmień kupowano bezpośrednio od producentów. Piwo produkowane w browarze szczycieńskim było bardzo dobrej jakości.

W 1906 roku F. Daum przekazał zarządzanie browarem jednemu ze swych synów, Walterowi, który kierował browarem do śmierci w 1941 r. W okresie zarządzania przez niego browarem produkcja wzrosła kilkakrotnie. Rodzina Daum zajmowała się browarnictwem od kilku pokoleń. W jej posiadaniu znajdował się także browar w Biskupcu i browar w Olsztynie oraz słodownia w Malborku.

Zniszczenia pierwszej wojny światowej i odbudowa

Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w szczycieńskim browarze wyprodukowano 20 tys. hl piwa rocznie. Podczas ofensywy wojsk rosyjskich w sierpniu 1914 r. Szczytno uległo poważnym zniszczeniom. Taki los spotkał także zabudowania browaru. Przez następne lata browar odbudowywano i wyposażano w nowoczesne urządzenia. Otwarto także liczne przedstawicielstwa w wielu okolicznych miastach regionu. Na terenie browaru wzniesiono nowy budynek biurowo–mieszkalny. Wykonanie projektu powierzono zdolnemu szczycieńskiemu architektowi Augustowi Wiegandowi, który jeszcze wielokrotnie współpracował z Daumami przy rozbudowie browaru.

Kolejne lata to czas nieustających realizacji inwestycji budowlanych w obrębie zakładu, także we współpracy z firmami z Berlina. Równocześnie unowocześniano wyposażenie, sprowadzając maszyny m.in. z Chemnitz, Wiednia i Lipska. Wykopano także ujęcia wody, co było niezbędne przy produkcji, gdyż dobrej jakości woda jest niezmiernie ważna w procesie warzenia piwa.

Browar zmonopolizował miejscowy rynek. Produkowano tu trzy rodzaje piwa, najwięcej pełnego (marcowe, pilsner), a także zwykłe (słodowo-karmelowe) i mocne (koźlak, porter). W 1936 r. w browarze zatrudniano 98 pracowników, w tym 20 biurowych. W 1938 roku wyprodukowano 38 tys. hl. piwa. W latach następnych produkcja wzrastała, w 1944 r. wynosiła 78 tys. hl.

Najstarsza część browaru zniszczona i odbudowana po pierwszej wojnie światowej. Fot. Adam Płoski.

Dzieje browaru po 1945 roku

Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. Szczytno zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy.

Browar został przejęty we wrześniu 1945 roku przez spółdzielnię "Społem". Na podstawie ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r. browar przeszedł na własność Skarbu Państwa. Pierwsze piwo wyprodukowano w 1946 r., dwa lata później produkcja wyniosła 80 tys. hl. Odbudowano także budynek mieszkalno-biurowy, przeznaczając go na biura i mieszkanie dyrektora. W 1950 r. browar wszedł w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich, przekształconych w Zakłady Przemysłu Piwowarsko–Słodowniczego, w skład którego wchodziły także browary w Biskupcu, Braniewie, Olsztynie i Kętrzynie.

W 1982 r. w szczycieńskim browarze specjaliści z Czech zamontowali nową linię rozlewniczą. W 1986 r. browar otrzymał medal na Krajowych Targach Browarnictwa. Produkowano wówczas kilka gatunków piwa, także na eksport, w tym m.in.: piwo ciemne, porter, karmelowe, pszeniczne.

Dzieje browaru po 1989 roku

Szczycieński browar wchodził wraz z browarem olsztyńskim i biskupieckim w skład Browarów Warmińsko-Mazurskich (Braniewo odłączyło się 1972 r., Kętrzyn w 1989 r.), które w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, sprzedaną w roku następnym i sprywatyzowaną. Dodano wówczas do nazwy browarów słowo "Jurand". W 1995 r. rozpoczęto w Szczytnie pracę w zmodernizowanym dziale warzenia piwa. W latach 1992–1996 produkowano tu około 75 tys. hl. piwa rocznie. Produkowane piwa zdobywały nagrody. W latach 1998–1999 w Szczytnie produkowano wszystkie rodzaje piw firmowanych przez browary "Jurand". W browarze szczycieńskim zaprzestano wkrótce produkcji piwa, a rozpoczęto rozlew mocniejszych alkoholi.

W swej najstarszej części browar został wzniesiony w stylu neogotyckim. Doceniając wartość architektoniczną i historyczną browaru w Szczytnie Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie objął go ochroną prawną, wpisując do rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego (1996 r.).

Widok browaru z ul. Bartna Strona. Fot. Adam Płoski.
Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu. Fot. Adam Płoski.

Bibliografia

Adam Płoski, Tradycje piwowarskie Szczytna, [w:] "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski", Rocznik III, Olsztyn 2001, s. 112-128.
Adam Płoski, Browarnictwo południowych Mazur, [w:] "Rocznik Mazurski", Tom 6, 2002, s. 104-116.