Bukwałd: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Bukwałd | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Bukwałdu | |dopełniacz wsi = Bukwałdu | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = bukwald.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bukwa%C5%82d1.JPG Commons Wikimedia] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 31: | Linia 30: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | '''Bukwałd''' (niem. ''Gross Buchwalde'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[ | + | '''Bukwałd''' (niem. ''Gross Buchwalde'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dywity (gmina wiejska)|gminie Dywity]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. |
| − | Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 | + | Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bogumiła Brewka]]<ref> [http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [04.12.2013]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Miejscowość leży na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], nad brzegiem [[Jezioro Bukwaldzkie|Jeziora Bukwaldzkiego]], w odległości 16 km na północny zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]] oraz 3 km od osady leśnej [[Bukowina]]. 2 km na wschód od miejscowości przepływa [[Rzeka Łyna|rzeka Łyna]]. | Miejscowość leży na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], nad brzegiem [[Jezioro Bukwaldzkie|Jeziora Bukwaldzkiego]], w odległości 16 km na północny zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]] oraz 3 km od osady leśnej [[Bukowina]]. 2 km na wschód od miejscowości przepływa [[Rzeka Łyna|rzeka Łyna]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde. | Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde. | ||
W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 [[Włóka|włók]]. W 1789 roku Buchwałd był [[Wieś królewska|wsią królewską]]. | W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 [[Włóka|włók]]. W 1789 roku Buchwałd był [[Wieś królewska|wsią królewską]]. | ||
Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów. | Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów. | ||
| − | W 1910 roku Bukwałd jako [[Gmina wiejska Bukwałd|gmina wiejska]] obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94 | + | W 1910 roku Bukwałd jako [[Gmina wiejska Bukwałd|gmina wiejska]] obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94 domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 64. mieszkańców (223 Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632 katolików, 63 ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156 gospodarstw domowych. W 1920 roku w czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu]] za przyłączeniem do Polski głosowało 50 mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało [[Towarzystwo Młodzieży w Prusach Wschodnich|Towarzystwo Młodzieży]] oraz koło [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]. |
W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje [[Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie| Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich]]. | W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje [[Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie| Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | |
| + | ==Szkolnictwo== | ||
W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie| szkoła podstawowa]] i [[Przedszkole w Bukwałdzie|przedszkole]]. | W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie| szkoła podstawowa]] i [[Przedszkole w Bukwałdzie|przedszkole]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
W Bukwałdzie działa [[Fundacja Albatros w Bukwałdzie|Fundacja Albatros]], [[lkwim:Fundacja „Prymus”|Fundacja "Prymus"]] oraz [[Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd]]. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się [[Sobótka Bukwałdzka]]. | W Bukwałdzie działa [[Fundacja Albatros w Bukwałdzie|Fundacja Albatros]], [[lkwim:Fundacja „Prymus”|Fundacja "Prymus"]] oraz [[Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd]]. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się [[Sobótka Bukwałdzka]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | [[Franciszek Kellmann]] (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w [[Olsztyn|Olsztynie]] i [[Ełk|Ełku]]. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także [[Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]]. Więzień obozu [[Hohenbruch]], zginął tragicznie pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. | + | *[[Franciszek Kellmann]] (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w [[Olsztyn|Olsztynie]] i [[Ełk|Ełku]]. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także [[Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]]. Więzień obozu [[Hohenbruch]], zginął tragicznie pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. |
| + | *[[Otylia Hohmann-Markwitan]] (1910-?) – nauczycielka i bibliotekarka. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
| − | * | + | *Gospodarstwo [[Agroturystyka| agroturystyczne]] [[Strusiolandia]]. |
| − | * | + | *Szlak rowerowy o długości 17 km – przebieg trasy: [[Cerkiewnik]] – [[Barkweda]] – Bukwałd – [[Różynka]] – Cerkiewnik. |
| − | * | + | *Szlak rowerowy o długości 26,5 km – przebieg trasy: [[Dywity]] – Bukwałd – [[Spręcowo]] – [[Różnowo (gmina Dywity)|Różnowo]] – Dywity. |
| − | * | + | *Szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Brąswałd]] – most nad sztucznym korytem [[Rzeka Łyna|Łyny]] – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – [[Głotowo]] – [[Dobre Miasto]] – [[Smolajny]]. |
== Przyroda == | == Przyroda == | ||
| − | + | W pobliżu wsi znajduje się pomnik przyrody - [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buki |głaz narzutowy]]. | |
| + | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *zabytkowa [[lkwim:Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie|kaplica | + | *zabytkowa [[lkwim:Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie|kaplica]]; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku (wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję; wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu – [[Alojzy Moritz|Alojzego Moritza]]; w roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana); we wnętrzu budowli ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku. |
*8 chat warmińskich z XIX wieku | *8 chat warmińskich z XIX wieku | ||
*[[Kapliczka w Bukwałdzie|kapliczka przydrożna]] z 1920 roku | *[[Kapliczka w Bukwałdzie|kapliczka przydrożna]] z 1920 roku | ||
| + | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | |
| − | + | Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012.<br/> | |
| − | + | Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.falbatros.pl/ Fundacja Albatros] [10.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] [10.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/ Wikipedia: Bukwałd] [10.12.2013] | |
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
[http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] | [http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:29, 31 mar 2015
| Bukwałd | |
| | |
 Źródło: Commons Wikimedia
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Dywity |
| Liczba ludności (2010) | 532 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bukwałd | |
| Położenie na mapie Polski  Bukwałd | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bukwałd (niem. Gross Buchwalde) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogumiła Brewka[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży na Pojezierzu Olsztyńskim, nad brzegiem Jeziora Bukwaldzkiego, w odległości 16 km na północny zachód od Olsztyna oraz 3 km od osady leśnej Bukowina. 2 km na wschód od miejscowości przepływa rzeka Łyna.
Dzieje miejscowości
Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde.
W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 włók. W 1789 roku Buchwałd był wsią królewską.
Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów.
W 1910 roku Bukwałd jako gmina wiejska obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94 domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 64. mieszkańców (223 Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632 katolików, 63 ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156 gospodarstw domowych. W 1920 roku w czasie plebiscytu za przyłączeniem do Polski głosowało 50 mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało Towarzystwo Młodzieży oraz koło Związku Polaków w Niemczech.
W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich.
Szkolnictwo
W miejscowości działa szkoła podstawowa i przedszkole.
Kultura
W Bukwałdzie działa Fundacja Albatros, Fundacja "Prymus" oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się Sobótka Bukwałdzka.
Ludzie związani z miejscowością
- Franciszek Kellmann (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w Olsztynie i Ełku. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech. Więzień obozu Hohenbruch, zginął tragicznie pod koniec II wojny światowej.
- Otylia Hohmann-Markwitan (1910-?) – nauczycielka i bibliotekarka.
Turystyka
- Gospodarstwo agroturystyczne Strusiolandia.
- Szlak rowerowy o długości 17 km – przebieg trasy: Cerkiewnik – Barkweda – Bukwałd – Różynka – Cerkiewnik.
- Szlak rowerowy o długości 26,5 km – przebieg trasy: Dywity – Bukwałd – Spręcowo – Różnowo – Dywity.
- Szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: Olsztyn – Brąswałd – most nad sztucznym korytem Łyny – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny.
Przyroda
W pobliżu wsi znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy.
Zabytki
- zabytkowa kaplica; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku (wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję; wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu – Alojzego Moritza; w roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana); we wnętrzu budowli ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku.
- 8 chat warmińskich z XIX wieku
- kapliczka przydrożna z 1920 roku
Bibliografia
Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna, Gady 2012.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
Fundacja Albatros [10.12.2013]
Strusiolandia [10.12.2013]
Wikipedia: Bukwałd [10.12.2013]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [04.12.2013]
