Bukwałd: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Utworzono nową stronę " {{Wieś infobox |nazwa = Bukwałd |herb wsi = |flaga wsi = |herb artykuł = |dopełniacz wsi = Pole-obowi...")
 
 
(Nie pokazano 37 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
  
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
|nazwa                = Bukwałd
+
|nazwa                = Bukwałd
  |herb wsi              =
+
  |herb wsi              =  
  |flaga wsi            =
+
  |flaga wsi            =  
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe 
+
  |dopełniacz wsi        = Bukwałdu 
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              = bukwald.jpg
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          = Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bukwa%C5%82d1.JPG Commons Wikimedia]
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
+
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |powiat                = olsztyński
 
  |powiat                = olsztyński
  |gmina                =Dywity
+
  |gmina                = Dywity
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 532
  |rok                  =  
+
  |rok                  = 2010
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
+
  |strefa numeracyjna    =
  |kod pocztowy          =11-001
+
  |kod pocztowy          =
  |tablice rejestracyjne = NOL
+
  |tablice rejestracyjne =
 
  |SIMC                  =
 
  |SIMC                  =
 
  |mapa wsi              =
 
  |mapa wsi              =
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |stopniN = 53 |minutN = 53 |sekundN = 00
 
  |stopniN = 53 |minutN = 53 |sekundN = 00
  |stopniE = 20|minutE = 21 |sekundE = 00
+
  |stopniE = 20 |minutE = 21 |sekundE = 00
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Bukwałd (dawniej niem. Gross Buchwalde) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
+
'''Bukwałd''' (niem. ''Gross Buchwalde'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dywity (gmina wiejska)|gminie Dywity]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
 +
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bogumiła Brewka]]<ref> [http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [04.12.2013]</ref>.
 +
<br/><br/>
 +
 
 +
== Położenie ==
 +
Miejscowość leży na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], nad brzegiem [[Jezioro Bukwaldzkie|Jeziora Bukwaldzkiego]], w odległości 16 km na północny zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]] oraz 3 km od osady leśnej [[Bukowina]]. 2 km na wschód od miejscowości przepływa [[Rzeka Łyna|rzeka Łyna]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
== Dzieje miejscowości ==
Gmina Dywity jest leży na Pojezierzu Olsztyńskim. Wieś warmińska położona w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym nad Jeziorem Bukwałdzkim. Od północnego wschodu miejscowość otaczają lasy, a w odległości ok. 3 km znajduje się osada leśna Bukowina, zwana też Bukami.
+
Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde.
 +
W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 [[Włóka|włók]]. W 1789 roku Buchwałd był [[Wieś królewska|wsią królewską]].
 +
Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów.
 +
W 1910 roku Bukwałd jako [[Gmina wiejska Bukwałd|gmina wiejska]] obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94 domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 64. mieszkańców (223 Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632 katolików, 63 ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156 gospodarstw domowych.  W 1920 roku w czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu]] za przyłączeniem do Polski głosowało 50 mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało [[Towarzystwo Młodzieży w Prusach Wschodnich|Towarzystwo Młodzieży]] oraz koło [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]].
 +
W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje [[Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie| Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
==Szkolnictwo==
W czasach przedkrzyżackich była tu osada pruska. Wieś lokowano w dniu 16 września 1344 na terenie leśnym, na terenie wcześniejszego osadnictwa plemion pruskich. W ponownym przywileju z 1352 wieś lokowano na 40 włókach. W dokumentach wieś zapisywano jako Buchwalt (1338), Buchawld (1615), Buchwalde (1656), a w drugiej połowie XIX w. zarówno Buchwalde, jak i nazwę polską Bukwałd.
+
W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie| szkoła podstawowa]] i [[Przedszkole w Bukwałdzie|przedszkole]].
W 1789 Bukwałd określono jako wieś królewską z 34 dymami (domami). Z kolei w 1910 r. była to gmina wiejska, obejmująca wieś, jak i stację kolejową. Łącznie gmina obejmowała 864 ha, 94 zamieszkane budynki z 141 gospodarstwami, w której zamieszkiwało 655 osób, w tym 632 katolików (podległych parafii w Brąswałdzie) i 63 ewangelików (parafia w Olsztynie).
 
Szkoła elementarna we wsi powstała przed 1820. Pierwszym nauczycielem był Ignacy Trzciński, syn nauczyciela z Redykajn. W 1925 uczyło się w szkole 31 dzieci. Z dokumentów wizytacyjnych wynika, ze tylko kilkoro dzieci mówiło po niemiecku, natomiast wszystkie potrafiły czytać i pisać po polsku. W plebiscycie w 1920 za przynależnością do Polski w Bukwałdzie oddano 50 głosów. W tym okresie działało tu Towarzystwo Młodzieży, koło Związku Polaków w Niemczech (należeli do niego Jan Andrzejkiewicz i Antoni Kołodziejski). Z Bukwałdu pochodził Franciszek Kellmann (1898-1945), działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej, w latach 1920-1936 pracownik polskich konsulatów w Olsztynie i Ełku, współzałożyciel Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich i Hufca Wschodniopruskiego ZHP w Niemczech, pracownik Bibliotek Czytelni Ludowych. Później został uwięziony w Hohenbruch, zwolniony za względu na ciężkie inwalidztwo z I wojny światowej. Zginął tragicznie pod koniec II wojny światowej.
 
W 1925 obszar uprawny wsi powiększono do 1741 ha. W tym czasie w Bukwałdzie zamieszkiwało 695 osób (632 katolików i 63 ewangelików).
 
W 1993 r. we wsi była szkoła podstawowa i 290 mieszkańców.
 
W Bukwałdzie znajduje się szkoła podstawowa, przedszkole oraz świetlica. Na boisku szkolnym oraz na terenie nad jeziorem i przy remizie strażackiej organizowane są spotkania towarzyskie i dyskoteki. Dawniej organizowano koncerty symfoniczne, konkursy recytatorskie, kursy i warsztaty rękodzieła, przygotowywano przedstawienia w ramach zespołu teatralnego, w szkole znajdowała się izba pamięci, we wsi działało młodzieżowe schronisko turystyczne.
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Ludzie związani z miejscowością: ===
+
==Kultura==
*Franciszek Kellmann (1898-1945), urodzony w Bukwałdzie, działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 r., pracownik polskich konsulatów w Olsztynie i Ełku (w latach 1920-1936), współzałożyciel Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich i Hufca Wschodniopruskiego ZHP w Niemczech, pracownik Bibliotek Czytelni Ludowych. Uwięziony w obozie w Hohenbruch, został zwolniony ze względu na ciężkie inwalidztwo z czasów I wojny światowej. Zginął tragicznie pod koniec II wojny swiatowej.
+
W Bukwałdzie działa [[Fundacja Albatros w Bukwałdzie|Fundacja Albatros]], [[lkwim:Fundacja „Prymus”|Fundacja "Prymus"]] oraz [[Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd]]. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się [[Sobótka Bukwałdzka]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 +
== Ludzie związani z miejscowością ==
 +
*[[Franciszek Kellmann]] (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w [[Olsztyn|Olsztynie]] i [[Ełk|Ełku]]. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także [[Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]]. Więzień obozu [[Hohenbruch]], zginął tragicznie pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]].
 +
*[[Otylia Hohmann-Markwitan]] (1910-?) – nauczycielka i bibliotekarka.
 +
<br/>
  
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|Miejscowość-Opis-Ryzunku]]
+
==Turystyka==
 
+
*Gospodarstwo [[Agroturystyka| agroturystyczne]] [[Strusiolandia]].
=== Zabytki: ===
+
*Szlak rowerowy o długości 17 km – przebieg trasy: [[Cerkiewnik]] – [[Barkweda]] – Bukwałd – [[Różynka]] – Cerkiewnik.
*Kaplica pw. św. Józefa, położona na pagórku w środku wsi. Jest to kilkakrotnie rozbudowywana kapliczka z XIX wieku. Zbudowana została jako wotum za uratowanie życia córki leśniczego, ugryzionej przez żmiję. Wystawił ją narzeczony, spełniając śluby złożone Bogu, gdy dziewczyna walczyła ze śmiercią. Pierwsza, oryginalna kapliczka po ponad wieku została rozbudowana przez mieszkańców wsi w 1858. Inicjatorem odnowienia i rozbudowy byli: Jan Biernatowski i Jakub Pamsa. Kaplica ta przetrwała do 1930. W tym roku dobudowano drugą część w celu powiększenia. Pracami kierował miejscowy rolnik Franciszek Bogdański. Ołtarz, umiejscowiony w kaplicy, jest z obrazem św. Józefa z Jezusem i św. Augustyna i pochodzi z ok. połowy XVII w. Przy kaplicy co roku przy odpuście św. Józefa uroczyście spotykano pielgrzymkę (warmińska łosiera).
+
*Szlak rowerowy o długości 26,5 km – przebieg trasy: [[Dywity]] – Bukwałd – [[Spręcowo]] – [[Różnowo (gmina Dywity)|Różnowo]] – Dywity.
*Krzyż wystawiony przez ojca wyżej wspomnianej dziewczyny, w miejscu, gdzie spotkało została ukąszona przez żmiję. Pierwszy drewniany krzyż stał aż do 1931, W tym czasie był on zmurszały i spróchniały. W 1931 krzyż ten został odnowiony i poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu, ks. Alojzego Moritza.
+
*Szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Brąswałd]] – most nad sztucznym korytem [[Rzeka Łyna|Łyny]] – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – [[Głotowo]] – [[Dobre Miasto]] – [[Smolajny]].
*Duży krzyż z 1957 r., umiejscowiony w najwyższym miejscu, przy bocznej ulicy, przy którym każdego roku przy odpuście św. Józefa uroczyście spotykano pielgrzymkę.
 
  
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|Miejscowość-Opis-Ryzunku]]
+
== Przyroda ==
 +
W pobliżu wsi znajduje się pomnik przyrody - [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buki |głaz narzutowy]].
  
<br/>
+
== Zabytki ==
 +
*zabytkowa [[lkwim:Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie|kaplica]]; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku (wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję; wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu – [[Alojzy Moritz|Alojzego Moritza]]; w roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana); we wnętrzu budowli ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku.
 +
*8 chat warmińskich z XIX wieku
 +
*[[Kapliczka w Bukwałdzie|kapliczka przydrożna]] z 1920 roku
  
=== Bibliografia: ===
+
== Bibliografia ==
 +
Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012.<br/>
 +
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/>
 +
Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012.<br/>
 +
Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.<br/>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.12.2013]<br/>
 +
[http://www.falbatros.pl/ Fundacja Albatros] [10.12.2013]<br/>
 +
[http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] [10.12.2013]<br/>
 +
[http://pl.wikipedia.org/ Wikipedia: Bukwałd] [10.12.2013]
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
 
+
== Zobacz też ==
 +
[http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia]
 
<br/>
 
<br/>
 
+
[[Kategoria: Powiat olsztyński]]
== Zobacz też ==
+
[[Kategoria: Dywity (gmina wiejska)]]
 
+
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 
+
[[Kategoria: 1301-1400]]
[[Kategoria: Miejscowość]]
 
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 17:17, 9 gru 2013 (CET)
 

Aktualna wersja na dzień 10:29, 31 mar 2015

Bukwałd

Źródło: Commons Wikimedia
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Dywity
Liczba ludności (2010) 532
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Bukwałd
Bukwałd
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bukwałd
Bukwałd
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Bukwałd (niem. Gross Buchwalde) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogumiła Brewka[1].

Położenie

Miejscowość leży na Pojezierzu Olsztyńskim, nad brzegiem Jeziora Bukwaldzkiego, w odległości 16 km na północny zachód od Olsztyna oraz 3 km od osady leśnej Bukowina. 2 km na wschód od miejscowości przepływa rzeka Łyna.

Dzieje miejscowości

Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde. W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 włók. W 1789 roku Buchwałd był wsią królewską. Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów. W 1910 roku Bukwałd jako gmina wiejska obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94 domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 64. mieszkańców (223 Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632 katolików, 63 ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156 gospodarstw domowych. W 1920 roku w czasie plebiscytu za przyłączeniem do Polski głosowało 50 mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało Towarzystwo Młodzieży oraz koło Związku Polaków w Niemczech. W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich.

Szkolnictwo

W miejscowości działa szkoła podstawowa i przedszkole.

Kultura

W Bukwałdzie działa Fundacja Albatros, Fundacja "Prymus" oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się Sobótka Bukwałdzka.

Ludzie związani z miejscowością


Turystyka

Przyroda

W pobliżu wsi znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy.

Zabytki

  • zabytkowa kaplica; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku (wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję; wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu – Alojzego Moritza; w roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana); we wnętrzu budowli ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku.
  • 8 chat warmińskich z XIX wieku
  • kapliczka przydrożna z 1920 roku

Bibliografia

Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna, Gady 2012.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
Fundacja Albatros [10.12.2013]
Strusiolandia [10.12.2013]
Wikipedia: Bukwałd [10.12.2013]

Przypisy

  1. Wrota Warmii i Mazur [04.12.2013]

Zobacz też

Strusiolandia