Chrośle
| Chrośle | |
| | |
 Żniwa na starym zdjęciu w Chrośle - lata 50. XX w., źródło:http://blog.archiwa.org/3530/lata-50-chrosle-zniwa, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Sołectwo | Chrośle |
| Liczba ludności (2012, źródło: Gmina Nowe Miasto Lubawskie) | 341 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Chrośle | |
| Położenie na mapie Polski  Chrośle | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Chrośle (Kruszell, Crossel, Chróśle) - wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Nieopodal wsi znajduje się Jezioro Szaleniec. Miejscowość położona jest na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie. Obszar gminy obejmuje Pojezierze Brodnickie, Garb Lubawski i głęboko wciętą dolinę Drwęcy. Na terenie gminy występują ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od Nowego Dworu Bratiańskiego znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi Chrośle i na południe od Jamielnika występują kemy. Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca. Znaczną powierzchnię gminy zajmują zaś mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielki teren gminy obejmują lasy (14% powierzchni gminy). Ponadto 65% powierzchni gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu.
Dzieje miejscowości
Wieś lokowano 1340 r. Pierwszym sołtysem był Tileman Freymfal. Nazwa miejscowości pochodzi od polskiego słowa - kruszyna. W XIV w. we wsi funkcjonowała Parafia pw. św. Wawrzyńca. W jej skład wchodził również Nowy Dwór Bratiański i młyn Ruda. Kościół został zniszczony w wyniku wojen polsko–krzyżackich. Świątynię odbudowano w XV w. Do wojen szwedzkich istniała tutaj również szkoła przykościelna. W XVI w. wieś należała do starostwa w Bratianie. W XVII w. we wsi wybudowano nowy kościół. Świątynię rozebrano w XVIII w. Pod koniec XIX w. wieś zajmował powierzchnię 3023 mórg z 55 domami mieszkalnymi. Katolików w tym czasie było 321, a ewangelików 120. W XIX w. we wsi powstał budynek szkolny, w którym wspólnie uczyły się dzieci pochodzenia niemieckiego i polskiego. Przed II wojną światową wzrosła liczba ludności wsi pochodzenia niemieckiego. W 1938 r. miejscowość zamieszkiwały 424 osoby.
Gospodarka
W Chroślu działa Kółko Rolnicze, które wykonuje naprawy sprzętu rolniczego oraz firma, zajmująca się sprzedażą ekologicznych nasion.
Kultura
We wsi znajduje się świetlica i Ochotnicza Straż Pożarna - najstarsza w gminie.
Ludzie związani z miejscowością
Prawdopodobnie w nieistniejącym już kościele pochowano Jana Działyńskiego - starostę bratiańskiego. Po 1945 r. sołtysami byli: Marek Elminowski, Józef Kwiatkowski, Józef Kuczmarski, Franciszek Jastrzębski, Władysław Maliszewski, Alfons Maliszewski. Od 2006 r. sołtysem jest Marek Maliszewski. We wsi urodził się ks. Leonard Marchlewski - męczennik Kościoła Katolickiego na Warmii i Mazurach.
Zabytki
We wsi znajduje się cmentarz ewangelicki z XIX w., kapliczka XX w. i budynek szkoły z XX w. Z dawnej zabudowy wiejskiej zachowały się także domy murowane z XIX w.
Bibliografia
Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
Grabowski Stanisław, W cieniu bratiańskiego zamku. Z dziejów Gminy Nowe Miasto Lubawskie, Warszawa 2010, 343 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego t. I, Warszawa 1880, 960 ss.
Witkowski Zbigniew, Nowe Miasto. Z dziejów Miasta i Powiatu, Olsztyn 1963, 240 ss.
