Cis pospolity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Utworzono nową stronę "{{Roślina infobox |Nazwa rośliny = Cis pospolity |Nazwa łacińska = Taxus baccata |L = L. |Pusta linia = <br/> |grafika = cis.jpg |podpis grafiki = Cis pospolit...") |
|||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
| − | + | Cis pospolity to niewysokie drzewo, dochodzące do 15 m, lub krzew o wysokości do 3-4 m. Korona jest ciemnozielona, zwykle jajowato-stożkowata, u starych drzew lub osobników krzewiastych nieregularna. Formy krzewiaste pojawiają się najczęściej w wyniku wczesnej straty pędu wierzchołkowego i zastąpienia go kilkoma innymi. Pień jest z reguły obficie, nieregularnie ugałęziony, o korze wiśniowo-szarej lub ciemnobrunatnej, później rdzawoszarej, łuszczącej się cienkimi płatami. Młode pędy pozostają zielone przez 2-4 lata. Liście mają postać zimozielonych igieł, spłaszczonych, o długości 2-3 cm i szerokości ok. 2 mm. Są lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na krótkim, cienkim ogonku. Górna strona jest ciemnozielona, błyszcząca, spodnia – znacznie jaśniejsza, matowa. Igły pozbawione są białych pasków oraz przewodów żywicznych (charakterystycznych np. dla jodły). Igły są bez zapachu. Na pędzie ułożone są dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie przez 6 - 8 lat. Cis jest rośliną dwupienną. Kwiaty żeńskie (makrostrobile) są bardzo małe, zielone, podobne do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów. W pełni rozwinięte mają różowy wierzchołek z kanalikiem, z którego wydobywa się kropla mikropylarna. Kwiaty męskie (mikrostrobile) kuliste, żółtozielone, liczne, łuskowate, ułożone są w kątach igieł. Pylniki są tarczowate, silnie pofałdowane. Kwitną w okresie od lutego do maja. Nasiona są brązowe, kuliste, ostro zakończone, otoczone charakterystyczną czerwoną, kubkowatą osnówką. Dojrzewają od września do października. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 33: | Linia 32: | ||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| − | + | Gatunek cieniolubny, naturalnie rośnie w lasach liściastych na niżu i w górach. Zasięg gatunku jest porozrywany – obejmuje środkową i zachodnią Europę, południowo-zachodnia Azja i północną Afryka. W Polsce cis pospolity osiąga wschodnią granicę występowania - naturalnie występuje na około 230 stanowiskach, większe skupiska występują na Pomorzu, Wyżynie Małopolskiej, Podkarpaciu oraz Śląsku. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 41: | Linia 38: | ||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| + | Cis pospolity objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest gatunkiem najwcześniej objętym ochroną w Polsce, bowiem chroniony jest od 1423 roku. Ochrona została wówczas ustanowiona na mocy statutu warckiego, wydanego przez króla Władysława Jagiełłę, który chciał ograniczyć eksport drewna cisowego będącego surowcem do wyrobu bardzo dobrej jakości łuków. Ograniczenie wprowadzono z obawy o całkowite wyginięcie gatunku. Obecnie jest rośliną narażona na wymarcie (kategoria VU na "Czerwonej Liście"). | ||
| + | |||
| + | Drewno cisa jest twarde i trwałe, wąskosłoiste, z wąskim, żółtym bielem i ciemnobrunatną twardzielą. Jest najbardziej zbite, najbardziej sprężyste i najtrudniej łupiące się ze wszystkich europejskich gatunków drewna. Nie posiada kanalików żywicznych. Drewno cisa od najdawniejszych czasów było stosowane do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były łuki. Najstarszym przedmiotem z drewna cisowego jest włócznia, licząca ok. 45 tys. lat. Cis wykorzystywany był również w meblarstwie i rzemiośle artystycznym. | ||
| + | |||
| + | Cis jest rośliną trującą. We wszystkich jej częściach, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim taksyna. Zatrucia zazwyczaj są przypadkowe. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w szpitalu. | ||
| − | + | Cis jest często sadzony w ogrodach i parkach. Jest stosunkowo odporny na zanieczyszczenia powietrza. Spotyka się przy tym wiele odmian uprawnych o zróżnicowanym pokroju, wzroście i ubarwieniu (od ciemnej zieleni igieł po złoty). | |
| − | + | Cis ma Roślina lecznicza | |
| + | Odwar z igieł był kiedyś stosowany przy niedociśnieniu krwi. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe (taksoidy) używane najczęściej w leczeniu raka jajników (Paclitaxel) oraz w leczeniu raka piersi, płuc, prostaty, żołądka i nowotworów głowy i szyi (Docetaksel). | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 53: | Linia 55: | ||
| − | + | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 59: | Linia 61: | ||
K. Zarzycki, Z. Szeląg: ''Red list of the vascular plants in Poland''. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), ''Red lists of plants and fungi in Poland''. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20. | K. Zarzycki, Z. Szeląg: ''Red list of the vascular plants in Poland''. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), ''Red lists of plants and fungi in Poland''. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 66: | Linia 66: | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| − | http://pl.wikipedia.org/wiki/ | + | http://pl.wikipedia.org/wiki/Cis_pospolity |
| + | |||
| + | http://jezioro.com.pl/flora/okaz.html?id=757 | ||
<br/> | <br/> | ||
[[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] | ||
Wersja z 22:05, 22 mar 2014
| Cis pospolity | |
| | |
| Taxus baccata | |
| L. | |
 Cis pospolity - gałązka z nasionami w osnówce | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | nagonasienne |
| Klasa | iglaste |
| Rząd | cisowce |
| Rodzina | cisowate |
| Rodzaj | cis |
| Gatunek | cis pospolity |
| Synonimy | |
Cis pospolity (Taxus baccata L.) – gatunek rośliny z rodziny cisowatych (Taxaceae).
Spis treści
Morfologia
Cis pospolity to niewysokie drzewo, dochodzące do 15 m, lub krzew o wysokości do 3-4 m. Korona jest ciemnozielona, zwykle jajowato-stożkowata, u starych drzew lub osobników krzewiastych nieregularna. Formy krzewiaste pojawiają się najczęściej w wyniku wczesnej straty pędu wierzchołkowego i zastąpienia go kilkoma innymi. Pień jest z reguły obficie, nieregularnie ugałęziony, o korze wiśniowo-szarej lub ciemnobrunatnej, później rdzawoszarej, łuszczącej się cienkimi płatami. Młode pędy pozostają zielone przez 2-4 lata. Liście mają postać zimozielonych igieł, spłaszczonych, o długości 2-3 cm i szerokości ok. 2 mm. Są lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na krótkim, cienkim ogonku. Górna strona jest ciemnozielona, błyszcząca, spodnia – znacznie jaśniejsza, matowa. Igły pozbawione są białych pasków oraz przewodów żywicznych (charakterystycznych np. dla jodły). Igły są bez zapachu. Na pędzie ułożone są dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie przez 6 - 8 lat. Cis jest rośliną dwupienną. Kwiaty żeńskie (makrostrobile) są bardzo małe, zielone, podobne do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów. W pełni rozwinięte mają różowy wierzchołek z kanalikiem, z którego wydobywa się kropla mikropylarna. Kwiaty męskie (mikrostrobile) kuliste, żółtozielone, liczne, łuskowate, ułożone są w kątach igieł. Pylniki są tarczowate, silnie pofałdowane. Kwitną w okresie od lutego do maja. Nasiona są brązowe, kuliste, ostro zakończone, otoczone charakterystyczną czerwoną, kubkowatą osnówką. Dojrzewają od września do października.
Rozmieszczenie i ekologia
Gatunek cieniolubny, naturalnie rośnie w lasach liściastych na niżu i w górach. Zasięg gatunku jest porozrywany – obejmuje środkową i zachodnią Europę, południowo-zachodnia Azja i północną Afryka. W Polsce cis pospolity osiąga wschodnią granicę występowania - naturalnie występuje na około 230 stanowiskach, większe skupiska występują na Pomorzu, Wyżynie Małopolskiej, Podkarpaciu oraz Śląsku.
Wartość użytkowa
Cis pospolity objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest gatunkiem najwcześniej objętym ochroną w Polsce, bowiem chroniony jest od 1423 roku. Ochrona została wówczas ustanowiona na mocy statutu warckiego, wydanego przez króla Władysława Jagiełłę, który chciał ograniczyć eksport drewna cisowego będącego surowcem do wyrobu bardzo dobrej jakości łuków. Ograniczenie wprowadzono z obawy o całkowite wyginięcie gatunku. Obecnie jest rośliną narażona na wymarcie (kategoria VU na "Czerwonej Liście").
Drewno cisa jest twarde i trwałe, wąskosłoiste, z wąskim, żółtym bielem i ciemnobrunatną twardzielą. Jest najbardziej zbite, najbardziej sprężyste i najtrudniej łupiące się ze wszystkich europejskich gatunków drewna. Nie posiada kanalików żywicznych. Drewno cisa od najdawniejszych czasów było stosowane do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były łuki. Najstarszym przedmiotem z drewna cisowego jest włócznia, licząca ok. 45 tys. lat. Cis wykorzystywany był również w meblarstwie i rzemiośle artystycznym.
Cis jest rośliną trującą. We wszystkich jej częściach, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim taksyna. Zatrucia zazwyczaj są przypadkowe. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w szpitalu.
Cis jest często sadzony w ogrodach i parkach. Jest stosunkowo odporny na zanieczyszczenia powietrza. Spotyka się przy tym wiele odmian uprawnych o zróżnicowanym pokroju, wzroście i ubarwieniu (od ciemnej zieleni igieł po złoty).
Cis ma Roślina lecznicza Odwar z igieł był kiedyś stosowany przy niedociśnieniu krwi. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe (taksoidy) używane najczęściej w leczeniu raka jajników (Paclitaxel) oraz w leczeniu raka piersi, płuc, prostaty, żołądka i nowotworów głowy i szyi (Docetaksel).
Ciekawostki
Bibliografia
K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
