Dzikowo Iławeckie

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Dzikowo Iławeckie

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat bartoszycki
Gmina Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010) 225[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Dzikowo Iławeckie
Dzikowo Iławeckie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Dzikowo Iławeckie
Dzikowo Iławeckie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dzikowo Iławeckie (niem. Wildenhoff) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 225 mieszkańców (łącznie z Lipnickim Młynem, Malinowem i Sędziwojewem). W skład sołectwa wchodzą wsie Dzikowo Iławeckie, Malinowo i Sędziwojewo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Baran[2].

Pałac w Dzikowie (1940).
Źródło: www.mitglieder.ostpreussen.de
Brama do zespołu pałacowego (obecnie).
Źródło: www.mitglieder.ostpreussen.de

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 29 km na północny zachód od Bartoszyc i 7 km na północny zachód od Górowa Iławeckiego. Lasy rozciągające się na północ od wsi zwane są Dzikowskim Borem. W pobliżu wsi położony jest Cegielny Staw (7,5 ha), a także Czarna Góra o wysokości 193 m n.p.m. oraz Zamkowa Góra – 216 m n.p.m. Na północ od wsi znajduje się niewielkie jezioro Minty (22,5 ha).

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś pruska. W wyniku strat poniesionych w wojnie polsko-krzyżackiej w 1414 roku właściwie przestała istnieć. W 1469 roku zakon oddał ją w zastaw. W 1535 roku przeszła ona na własność rodu von Waldburgów, a następnie poprzez dziedziczenie – von Schwerinów, jednej z najpotężniejszych rodzin w Prusach. Ten ostatni ród umieścił w Dzikowie siedzibę rozległego klucza swego majątku. Pod koniec XIX w. był to największy majątek w powiecie, zajmujący obszar 1847 ha. W 1889 roku należały do niego następujące folwarki: Garbniki, Lipniki, Malinowo, Porąbki i Półwiosek. W rękach Schwerinów pozostał on do 1945 roku – wtedy też spłonął tutejszy pałac. Dzikowo wchodziło w skład parafii ewangelickiej w Kandytach.

Szkołę we wsi założono w połowie XVIII w. W 1935 roku uczęszczało do niej 63 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej wieś wchodziła w skład sołectwa Kandyty; na bazie dawnego majątku uruchomiono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne Dzikowo Iławeckie. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 24 budynków mieszkalnych. Znajdowały się w niej wówczas: przedszkole, świetlica, punkt biblioteczny, klub, kino na 150 miejsc, siedziba leśnictwa, sklep spożywczy, zakład remontowo-budowlany, zakład ślusarsko-kowalski i zakład naprawy maszyn.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

  • 1857 – 128 osób
  • 1939 – 333 osoby
  • 1983 – 281 osób

Ludzie związani z miejscowością

  • Otto von Schwerin (1616–1679) – polityk pruski; pierwszy właściciel Dzikowa z rodu Schwerinów

Turystyka

  • Zamkowa Góra (216 m n.p.m.) – znajdująca się w okolicach Dzikowa z leśną ścieżką dydaktyczną; w pierwszej połowie XIX wieku obserwacje i pomiary astrometryczne prowadził tu Fryderyk Wilhelm Bessel (1784–1846), profesor uniwersytetu królewieckiego i założyciel tamtejszego obserwatorium astronomicznego.

Zabytki

  • dawny cmentarz ewangelicki z połowy XVIII wieku, w obrębie dawnego założenia pałacowo-parkowo-folwarcznego, w centrum wsi; teren bardzo zdewastowany, na istnienie cmentarza wskazują jedynie obsadzenia kwater, liczne doły po wykopanych mogiłach
  • dawny park pałacowy (16 ha) z XVIII-XIX wieku
  • pozostałości zabudowań folwarcznych: czworaki, kuźnia
  • leśniczówka
  • układ hydrotechniczny

Przypisy

  1. Łączna liczba mieszkańców wsi Dzikowo Iławeckie, Lipnicki Młyn, Malinowo (gmina Górowo Iławeckie) i Sędziwojewo.
  2. gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]