Ełdyty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Położenie) |
|||
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Ełdyt Wielkich | |dopełniacz wsi = Ełdyt Wielkich | ||
− | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
− | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
Linia 30: | Linia 30: | ||
}} | }} | ||
''' Ełdyty Wilekie''' (niem. ''Elditten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]], w [[Lubomino (gmina wiejska)|gminie Lubomino]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. | ''' Ełdyty Wilekie''' (niem. ''Elditten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]], w [[Lubomino (gmina wiejska)|gminie Lubomino]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. | ||
− | |||
Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z [[Zajączki|Zajączkami]]). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, [[Ełdyty Małe]], [[Świękity]] i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Rosiecki]]<ref>[http://www.lubomino.ug.gov.pl/solectwa/ lubomino.ug.gov.pl] [05.03.2014] </ref>. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z [[Zajączki|Zajączkami]]). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, [[Ełdyty Małe]], [[Świękity]] i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Rosiecki]]<ref>[http://www.lubomino.ug.gov.pl/solectwa/ lubomino.ug.gov.pl] [05.03.2014] </ref>. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
− | + | ||
− | |||
− | |||
− | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
− | Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], w pobliżu [[ | + | Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], w pobliżu [[Rzeka Pasłęka|Pasłęki]], w odległości 8 km na wschód od [[Miłakowo| Miłakowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
− | Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk | + | Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Fleming| Henryka Fleminga]]. Miejscowość powstała na dawnym [[Prusowie|pruskim]] polu osadniczym o nazwie "Elditten". 110 łanów ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV w. wybudowano [[lkwim:Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|kościół pw. św. Marcina]] – najstarszą świątynię na [[Warmia| Warmii]]. W latach 1667–1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel. |
− | W 1747 roku przed sądem w [[Orneta|Ornecie]] stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono. | + | W 1747 roku przed sądem w [[Orneta|Ornecie]] stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten – zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono. |
W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób. | W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób. | ||
− | W miejscowości zlokalizowany jest przystanek PKS, a nad | + | W miejscowości zlokalizowany jest przystanek PKS, a nad rzeką Pasłęką funkcjonuje mała elektrownia wodna. |
<br/> | <br/> | ||
+ | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
W miejscowości działa firma wspomagająca produkcję roślinną, firma transportu osobowego oraz dwa sklepy. | W miejscowości działa firma wspomagająca produkcję roślinną, firma transportu osobowego oraz dwa sklepy. | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
− | * | + | *kościół gotycki z XIV wieku, restaurowany w 1883 oraz 1903 roku; we wnętrzu zachowała się płyta nagrobna pochodząca z 1. połowy XVIII w., rzeźba w prawym ołtarzu bocznym z 2. połowy XVI w., ludowo-barokowe rzeźby przedstawiające św. Rocha i Józefa z Dzieciątkiem (XVIII w.), regencyjna lampa wieczna z ok. 1730 r. |
*cmentarz przykościelny | *cmentarz przykościelny | ||
*kapliczka słupowa, znajdująca się przy dawnej drodze prowadzącej do dworu | *kapliczka słupowa, znajdująca się przy dawnej drodze prowadzącej do dworu | ||
Linia 61: | Linia 58: | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
− | + | ||
− | |||
− | |||
− | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/> | Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/> | ||
Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/> | Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/> | ||
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | ||
− | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> |
− | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [10.03.2014]<br/> |
− | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/eldyty_wielkie | + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/eldyty_wielkie Olsztyńska Strona Rowerowa] [10.03.2014]<br/> |
− | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,e%C5%82dyty+wielkie.html | + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,e%C5%82dyty+wielkie.html polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/> |
− | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> |
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lubomino (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lubomino (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
+ | [[Kategoria: 1201-1300]] |
Wersja z 13:00, 8 sty 2016
Ełdyty Wielkie | |
| |
Państwo | Polska |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | lidzbarski |
Gmina | Lubomino |
Liczba ludności (2010) | 345[1] |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Ełdyty Wilekie (niem. Elditten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lubomino. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z Zajączkami). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, Ełdyty Małe, Świękity i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Rosiecki[2].
Położenie
Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, w pobliżu Pasłęki, w odległości 8 km na wschód od Miłakowa.
Dzieje miejscowości
Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego Henryka Fleminga. Miejscowość powstała na dawnym pruskim polu osadniczym o nazwie "Elditten". 110 łanów ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV w. wybudowano kościół pw. św. Marcina – najstarszą świątynię na Warmii. W latach 1667–1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel.
W 1747 roku przed sądem w Ornecie stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten – zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono.
W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób.
W miejscowości zlokalizowany jest przystanek PKS, a nad rzeką Pasłęką funkcjonuje mała elektrownia wodna.
Gospodarka
W miejscowości działa firma wspomagająca produkcję roślinną, firma transportu osobowego oraz dwa sklepy.
Zabytki
- kościół gotycki z XIV wieku, restaurowany w 1883 oraz 1903 roku; we wnętrzu zachowała się płyta nagrobna pochodząca z 1. połowy XVIII w., rzeźba w prawym ołtarzu bocznym z 2. połowy XVI w., ludowo-barokowe rzeźby przedstawiające św. Rocha i Józefa z Dzieciątkiem (XVIII w.), regencyjna lampa wieczna z ok. 1730 r.
- cmentarz przykościelny
- kapliczka słupowa, znajdująca się przy dawnej drodze prowadzącej do dworu
- dwie tradycyjne kapliczki przydrożne
- zespół dworsko-parkowy z 2. połowy XIX w.; dwór wzniesiono w stylu klasycystycznym. Nieopodal znajduje się żeliwny obelisk, upamiętniający śmierć w pojedynku syna właściciela majątku
- pozostałości cmentarza rodowego (XIX w.) dawnych właścicieli majątku – rodzin von Hatten i von Strachowsky
- mogiła niemieckiego żołnierza, poległego w 1915 roku, zlokalizowana po południowej stronie miejscowego kościoła
Przypisy
- ↑ Łączna liczba mieszkańców miejscowości Ełdyty Wielkie i Zajączki.
- ↑ lubomino.ug.gov.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
Olsztyńska Strona Rowerowa [10.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]