Ełdyty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Zabytki)
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Ełdyt Wielkich  
 
  |dopełniacz wsi        = Ełdyt Wielkich  
  |zdjęcie              = Ełdyty Wielkie. Kościół pw. św. Marcina.jpg
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Ełdyty Wielkie. Kościół pw. św. Marcina
+
  |opis zdjęcia          =  
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 30: Linia 30:
 
}}
 
}}
 
''' Ełdyty Wilekie''' (niem. ''Elditten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]], w [[Lubomino (gmina wiejska)|gminie Lubomino]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
''' Ełdyty Wilekie''' (niem. ''Elditten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]], w [[Lubomino (gmina wiejska)|gminie Lubomino]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z [[Zajączki|Zajączkami]]). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, [[Ełdyty Małe]], [[Świękity]] i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Rosiecki]]<ref>[http://www.lubomino.ug.gov.pl/solectwa/ lubomino.ug.gov.pl] [05.03.2014] </ref>.
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z [[Zajączki|Zajączkami]]). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, [[Ełdyty Małe]], [[Świękity]] i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Rosiecki]]<ref>[http://www.lubomino.ug.gov.pl/solectwa/ lubomino.ug.gov.pl] [05.03.2014] </ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
{{Galeria|Nazwa=Arklity|wielkość=290|pozycja=right
+
 
|File:Zabytkowy dwór w XIX wieku.jpg|Zabytkowy dwór w XIX w.
 
|File:Ełdyty Wielkie. Kapliczka słupowa z XIX wieku.jpg|Ełdyty Wielkie. Kapliczka słupowa z XIX wieku
 
}}
 
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], w pobliżu [[Rzeki Pasłęka|Pasłęki]], w odległości 8 km na wschód od [[Miłakowo| Miłakowa]].
+
Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], w pobliżu [[Rzeka Pasłęka|Pasłęki]], w odległości 8 km na wschód od [[Miłakowo| Miłakowa]].
 
<br/>
 
<br/>
  
Linia 44: Linia 40:
 
Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Fleming| Henryka Fleminga]]. Miejscowość powstała na dawnym [[Prusowie|pruskim]] polu osadniczym o nazwie "Elditten".  110 łanów ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV w. wybudowano [[lkwim:Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|kościół pw. św. Marcina]] – najstarszą świątynię na [[Warmia| Warmii]]. W latach 1667–1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel.  
 
Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Fleming| Henryka Fleminga]]. Miejscowość powstała na dawnym [[Prusowie|pruskim]] polu osadniczym o nazwie "Elditten".  110 łanów ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV w. wybudowano [[lkwim:Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|kościół pw. św. Marcina]] – najstarszą świątynię na [[Warmia| Warmii]]. W latach 1667–1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel.  
  
W 1747 roku przed sądem w [[Orneta|Ornecie]] stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono.  
+
W 1747 roku przed sądem w [[Orneta|Ornecie]] stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono.  
  
 
W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób.
 
W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób.
Linia 63: Linia 59:
 
<references/>
 
<references/>
  
== Zobacz też ==
 
*Turystyczny Ekspress - audycja Radia Olsztyn. Autor: Alicja Kulik. Emisja: 15.09.2008.
 
[[Media: Ełdyty Wielkie - A.Kulik.mp3]]
 
<br/>
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/>
 
Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/>
 
Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/>
 
Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/>
 
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/>
 
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/>
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS]  [10.03.2014]<br/>
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS]  [10.03.2014]<br/>
[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/eldyty_wielkie| Olsztyńska Strona Rowerowa] [10.03.2014]<br/>
+
[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/eldyty_wielkie Olsztyńska Strona Rowerowa] [10.03.2014]<br/>
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,e%C5%82dyty+wielkie.html| Polska Niezwykła] [05.03.2014]<br/>
+
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,e%C5%82dyty+wielkie.html polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/>
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/>
+
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/>
  
 
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lubomino (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lubomino (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 +
[[Kategoria: 1201-1300]]

Wersja z 12:00, 8 sty 2016

Ełdyty Wielkie

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat lidzbarski
Gmina Lubomino
Liczba ludności (2010) 345[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Ełdyty Wielkie
Ełdyty Wielkie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Ełdyty Wielkie
Ełdyty Wielkie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Ełdyty Wilekie (niem. Elditten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lubomino. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z Zajączkami). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, Ełdyty Małe, Świękity i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Rosiecki[2].

Położenie

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, w pobliżu Pasłęki, w odległości 8 km na wschód od Miłakowa.

Dzieje miejscowości

Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego Henryka Fleminga. Miejscowość powstała na dawnym pruskim polu osadniczym o nazwie "Elditten". 110 łanów ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV w. wybudowano kościół pw. św. Marcina – najstarszą świątynię na Warmii. W latach 1667–1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel.

W 1747 roku przed sądem w Ornecie stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten – zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem, a ciało spalono.

W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. Od 1908 do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny von Strachowsky. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób. W miejscowości zlokalizowany jest przystanek PKS, a nad rzeką Pasłęką funkcjonuje mała elektrownia wodna.

Gospodarka

W miejscowości działa firma wspomagająca produkcję roślinną, firma transportu osobowego oraz dwa sklepy.

Zabytki

  • kościół gotycki z XIV wieku, restaurowany w 1883 oraz 1903 roku; we wnętrzu zachowała się płyta nagrobna pochodząca z 1. połowy XVIII w., rzeźba w prawym ołtarzu bocznym z 2. połowy XVI w., ludowo-barokowe rzeźby przedstawiające św. Rocha i Józefa z Dzieciątkiem (XVIII w.), regencyjna lampa wieczna z ok. 1730 r.
  • cmentarz przykościelny
  • kapliczka słupowa, znajdująca się przy dawnej drodze prowadzącej do dworu
  • dwie tradycyjne kapliczki przydrożne
  • zespół dworsko-parkowy z 2. połowy XIX w.; dwór wzniesiono w stylu klasycystycznym. Nieopodal znajduje się żeliwny obelisk, upamiętniający śmierć w pojedynku syna właściciela majątku
  • pozostałości cmentarza rodowego (XIX w.) dawnych właścicieli majątku – rodzin von Hatten i von Strachowsky
  • mogiła niemieckiego żołnierza, poległego w 1915 roku, zlokalizowana po południowej stronie miejscowego kościoła

Przypisy

  1. Łączna liczba mieszkańców miejscowości Ełdyty Wielkie i Zajączki.
  2. lubomino.ug.gov.pl [05.03.2014]


Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
Olsztyńska Strona Rowerowa [10.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]