Gaudynki

Gaudynki
Gaudynki
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Liczba ludności (2010)	163
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-250
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gaudynki
Położenie na mapie Polski Gaudynki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gaudynki (dawniej Gaudynek, niem. Pappelheim) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 163. mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Janusz Osiecki.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości około 2 km od brzegów jeziora Śniardwy, 7 km na południowy zachód od Orzysza, przy drodze krajowej nr 63 na odcinku Orzysz – Pisz. Na wschód od wsi znajdują się tereny poligonu orzyskiego.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w 1934 roku w następstwie likwidacji wsi Szwejkowo w ramach rozbudowy poligonu orzyskiego. Szwejkowo (Gross Schweykowen) zostało lokowane jako wieś czynszowa w 1550 roku na 20. łanach; cztery łany sołeckie wykupili: Marcin i Jonasz Reggosche. Na północ powstał niewielki majątek szlachecki, liczący 7 łanów, który należał m.in. do rodzin Pułaskich i Eulenburgów – nazywany był Małym Szwejkowem lub częściej – Szwejkówkiem (obecnie osada około 2 km na południe od Orzysza). W XVII wieku dobra szlacheckie powstały też w Szwejkowie. Początkowo ( od 1669 r.) należały do starosty ryńskiego Jerzego Krzysztofa Fincka, a około 1690 roku przeszły w ręce rodziny von Heydecków. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Orzyszu. Szkoła w Szwejkowie powstała w 1826 roku; w 1935 roku uczęszczało do niej 48. dzieci, zaś pracował jeden nauczyciel. W 1864 roku wieś liczyła 247. mieszkańców, a trzy lata później – 232. mieszkańców. W pierwszej połowie XX wieku znajdowała się w Gaudynkach gospoda u Johanna Trohjana. Wieś ma charakter ulicówki, dominuje nowe budownictwo; w pobliżu działa Ośrodek Rehabilitacyjno–Readaptacyjny MONAR-u.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północ od wsi; w dużym stopniu zdewastowany
• pomnik przyrody: głaz narzutowy, około 1,5 km od wsi, przy drodze do Nowych Gut (pozostałość największego niegdyś głazowiska na Mazurach; łącznie 12 tysięcy metrów sześciennych – większość głazów wykorzystano do budowy dróg i domów)

Bibliografia

1. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
2. von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
3. Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9-25.
4. Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
5. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
6. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
7. Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
8. Gminna Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
9. Strona Gminy Orzysz [30.08.2013]