Groty

Groty –

Położenie

Groty rozmieszczone są przeważnie na terenie Warmii północnej.

Opis

Groty swoim kształtem przypominały wydrążone w skale pieczary. Obiekty te występowały w architekturze i sztuce już wcześniej, stanowiąc jedną z form aranżacji ogrodów w XVI-XVIII wiekach. Taka ogrodowa grota służyła nie tylko do ozdoby założenia, ale i do ochłody. Przejście od funkcji świeckich do sakralnych prawdopodobnie nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku. Przyczyniły się ku temu objawienia maryjne w Lourdes w 1858 roku. Przeniesienie idei groty na grunt warmiński, sprzyjała wielokrotnie podkreślana w literaturze, postawa maryjna Warmiaków. Takich obiektów powstało zaledwie kilka. Na szczególną uwagę zasługuje materiał budowlany, z którego zostały one wykonane – importowany tuf wulkaniczny lub polne kamienie. Największą i bodajże najbardziej rozpoznawalną grotą na Warmii jest ta wzniesiona w ogrodach kanonicznych we Fromborku. Jej konstrukcja powstała w wyniku połączenia kamieni i tufu, tworząc tym samym, na podobieństwo groty z Lourdes, miejsce dla figury maryjnej. Analogiczną grotę zbudowano w Braniewie, na dawnym cmentarzu cholerycznym przy ul. Olsztyńskiej. Wewnątrz niej umieszczono dużych rozmiarów Pietę. Do tych grot w pewien sposób nawiązuje popadająca w ruinę grota, która znajduje się na terenie nieistniejącego majątku w Tolnikach Wielkich. Inny materiał wykorzystano do wzniesienia groty na terenie parceli Domu Prowincjonalnego Sióstr Katarzynek w Braniewie. Dwie analogiczne groty wkomponowane w naroża ogrodzenia, zawierają współczesne figurki Matki Bożej Niepokalanie Poczętej i Chrystusa. Groty były ufundowane w latach 30. XX wieku i do ich wzniesienia wykorzystano wypalony żużel. Nieobrobiony kamień posłużył natomiast do budowy paru innych grot, które znajdują się w różnych rejonach Warmii. Najbardziej znaną i potwierdzoną w zakresie datacji jest grota z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, ze źródełkiem, w zespole kalwaryjnym w Głotowie. W opustoszałym siedlisku wsi Bieniewo wykonana została grota z drobnych, różnorodnych odłamków marmuru i kamieni polnych, połączonych zaprawą murarską. W Tolkowcu znajduje się konstrukcja przypominająca kształtem grotę. Podobną konstrukcję z dużych kamieni granitowych wzniesiono w Brzostkach. Na Warmii południowej, w Kiersztanowie, istniała kamienna grota z końca XIX wieku. Została ona jednak rozebrana i w jej miejscu pobudowano ceglaną kapliczkę.

Zdjęcia

...

Bibliografia

Kuprjaniuk Stanisław, Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem kapliczek, w druku.