Grunwald (gmina wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Grunwald

Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ostródzki
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Adam Szczepkowski
Powierzchnia 179,94 km²
Liczba sołectw 20
Liczba miejscowości 37
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
5756
32 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NOS
TERYT 2815032
Urząd gminy
Gierzwałd 33 14-107 Gierzwałd
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Grunwald – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu ostródzkiego. Siedziba gminy znajduje się w Gierzwałdzie. Gmina rolnicza, posiadająca walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy znajduje się pole bitwy pod Grunwaldem z 1410. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskał Adam Szczepkowski.[1]

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Grunwald zajmuje powierzchnię 179,94 km2[2], w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • lasy: 22%
  • wody: 2%

Gmina stanowi 10,2% powierzchni powiatu ostródzkiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:

Pole bitwy pod Grunwaldem.
Fot. Andrzej Barabasz. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół filialny w Mielnie.
Fot. Jarenty. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Trójcy Świętej w Stębarku.
Fot. Łukasz Niemiec. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rychnowie
Autor: Krzysztof Kozłowski. Źródło: www.kkozlowski.pl
Klasztor w Rychnowie.
Fot. Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 5756 100 2822 49,0 2934 51,0
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
32 16 16

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Grunwald wynosiło -72 osoby[2], co stanowi 17,1% migracji w powiecie ostródzkim oraz 1,9% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Grunwald były częścią powiatu ostródzkiego w województwie olsztyńskim[3].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Grunwald przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[5].
Gmina wiejska Grunwald, z siedzibą w Gierzwałdzie, została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Domkowo, Drwęck, Frygnowo, Gierzwałd, Glądy, Góry Lubiańskie, Kiersztanówko, Kitnowo, Łodwigowo, Marcinkowo, Mielno, Rychnowo, Rychnowska Wola, Stębark, Szczepankowo, Warlity Małe, Wigwałd, Zawady oraz miejscowość Świętojańska Karczma.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat ostródzki. Gmina Grunwald została bezpośrednio częścią województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Grunwald w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim.

Gmina wiejska Grunwald graniczy z gminami: Ostróda, Olsztynek, Kozłowo, Dąbrówno.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Domkowo, Dylewo, Frygnowo, Gierzwałd, Glądy, Góry Lubiańskie, Grunwald, Kiersztanowo, Kiersztanówko, Kitnowo, Łodwigowo, Marcinkowo, Mielno, Pacółtowo, Rychnowo, Rychnowska Wola, Stębark, Szczepankowo, Zapieka, Zybułtowo.

Pozostałe miejscowości: Dąbrowo, Dylewko, Grabiczek, Jędrychowo, Kalwa, Korsztyn, Lipowa Góra, Lubian, Lubianek, Łęcko, Omin, Pacółtówko, Tumawa, Ulnowo, Wróble.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest rolnictwo uzupełniane przez turystykę, handel i usługi.
Powierzchnia gruntów rolnych stanowi 72% powierzchni gminy, w tym: grunty orne stanowią 74% (9652 ha), łąki i pastwiska 22,5% (2913 ha), a sady 0,% (28 ha). W gminie dominują średnie gleby IV klasy bonitacyjnej. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w hodowli zwierzęcej chów drobiu. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilkanaście gospodarstw wielkoobszarowych - powyżej 50 ha. Są wśród nich gospodarstwa zajmujące się hodowlą drobiu, głównie indyków, w miejscowościach: Zybułtowo, Gierzwałd, Rychnowo.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Grunwald wynosiła pod koniec 2013 roku 265. W tym 12 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 253 tworzy sektor prywatny. 43 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 22 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 43 firmy w dziale budownictwo, 46 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firm[2]. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; występuje niewielka ilość zakładów produkcyjnych i usługowych.

Gmina Grunwald stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicona rzeźba terenu, jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Powierzchnia lasów i wód stwarza dobre warunki do rozwoju różnorodnych form wypoczynku oraz rekreacji. Walory przyrodnicze i kulturowe oraz znajdujące się na terenie gminy pole bitwy pod Grunwaldem mają największy wpływ na rozwój turystyki w gminie. Bazę turystyczną stanowią w większości gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Gierzwałd, Stębark, Ulnowo, Rychnowska Wola oraz pola namiotowe[9].
Gmina Grunwald należy do Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko", LGD "Ziemia Lubawska".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Grunwald wynosiła 714 osób[2], co stanowi 7,8% bezrobotnych w powiecie ostródzkim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 31,3% ludności[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem
  • "Turniej Miecza Białego"
  • Dni Grunwaldu
  • Dożynki Gminne

Ludzie związani z gminą

  • Barbara Bogdańska-Pawłowska (1928-2012) - polska ekonomistka, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrzyni, twórczyni i wieloletnia przewodnicząca Ogólnopolskiego Ruchu Programowo-Metodycznego "Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich" (1991–2011), członkini Rady Naczelnej ZHP (1985–1989), wiceprzewodnicząca Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP (1990–2001), Honorowy Obywatel Fromborka i Gminy Grunwald.
  • Krzysztof Niespodziański (1967-) - ksiądz katolicki, proboszcz parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie, malarz, grafik, ikonopista, twórca animacji, ilustrator, poeta.
  • Mariola Platte (1956- ) pisarka, eseistka, poetka; mieszka w Gierzwałdzie.
  • Piotr Żuchowski (1964-) - polski polityk, samorządowiec, były wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego, od 2007 sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, od 2010 generalny konserwator zabytków; Honorowy Obywatel Gminy Grunwald.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Grunwald należą[11]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlak kajakowy rzeką Drwęcą
  • szlak kajakowy rzeką Marózką
  • szlaki rowerowe:
    • żółty: pole bitwy grunwaldzkiej – Samin – Tułodziad – Giętlewo – Janowo – Wysoka Wieś (17,7 km)
    • czerwony: Gierzwałd – Kiersztanowo – Czarci Jar – Pacółtówko – Mielno – Lipowa Góra – Gierzwałd (20,9 km)
    • niebieski: Gierzwałd – Dylewo – Miejska Wola – Szczepankowo – Domkowo – Gierzwałd (18,3 km)
  • ścieżki przyrodnicze i szlaki Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich
  • Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich, obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy
  • zabytkowe parki: Dylewie, Rychnowie, Grunwaldzie, Stębarku
  • Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku i pole bitwy grunwaldzkiej
  • "Grota Miłości" w Dylewie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Grunwald można uzyskać na stronach internetowych: UG Grunwald, Grunwald 1410, PK Wzgórz Dylewskich.

Religia

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Grunwald istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

Na terenie gminy organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Ogólnopolski Turniej o Puchar Wójta Gminy Grunwald w Petanque, Ogólnopolski Nocny Turniej w Penanque o Puchar Wójta Gminy Grunwald, biegi przełajowe, turnieje piłki niżnej, piłki halowej, siatkówki, tenisa stołowego i ziemnego.
Działają kluby sportowe:

  • GKS Grunwald Gierzwałd

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:

Parki krajobrazowe:

Rezerwaty:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Grunwald znajduje się 10 pomników przyrody, ochrona objęto, m.in. głaz narzutowy "Kamień Jagiełły" oraz głaz w miejscowości Rychnowo[12].

Zobacz też:

Przypisy

  1. https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281503#results_vote_elect_mayor_round_2
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [1]
  3. Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
  4. Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl
  5. Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [2]
  6. Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  7. Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  8. Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[3]
  9. Grunwald 1410 [4]
  10. Bank Danych Lokalnych GUS
  11. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [5]
  12. 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [6]


Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Grunwald na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Grunwald [20.12.2014]
Urząd Gminy Grunwald [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]