Gumniska: Różnice pomiędzy wersjami

Charakterystyka fizjograficzna

w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego.

Dzieje miejscowości

Dobre Miasto powstało w miejscu grodu pruskiego, położonego pośród bagien i rozlewisk, nad brzegiem rzeki Łyny, na sztucznej wyspie powstałej po przekopaniu kanału, tzw. Dużej Łyny dla potrzeb obronnych i potrzeb młyna. Nazwa miasta najprawdopodobniej wywodzi się od pruskiego słowa gudde oznaczającego krzak, zarośla. W dniu 26 grudnia 1329 biskup warmiński Henryk II Wogenap nadał osadzie prawa miejskie. Z 1336 pochodzi łaciński zapis miasta – Bona Civitas. Herbem miasta był jeleń trzymający w pysku gałązkę dębu z dwoma żołędziami, stojący na zielonej trawie. Patronką miasta jest święta Katarzyna Aleksandryjska.

Dobre Miasto było ośrodkiem dóbr biskupich, siedzibą kapituły kolegiackiej (do 1811), a także ośrodkiem handlu i rzemiosła. W 1466, na mocy postanowień pokoju toruńskiego wraz z całą Warmią, znalazło się w granicach inkorporowanych do Polski Prus Królewskich. W 1627 zostało zniszczone przez Szwedów, którzy zrabowali również cenną bibliotekę kapituły. Do rozbiorów Dobre Miasto znajdowało się na autonomicznym obszarze podległym władzy biskupów warmińskich – Dominium Warmińskim. W 1772 dostało się pod zabór pruski. W latach 1865-1896 było siedzibą władz powiatu lidzbarskiego. W październiku 1810 dekretem króla Prus zlikwidowano kolegiatę, a w latach 1830-1834 wybudowano w mieście kościół ewangelicki, którego fundatorem był Fryderyk Wilhelm III, a projektantem Karl Friedrich Schinkel.

W 1939 liczyło 5931 mieszkańców. Formy nazewnicze do 1945 roku: niem. Guttstadt – inne nazwy: Guddestat, Godenstat, Gudinstat, Gutberg, Gutenstat, Guthenstadt, Guthinstadt) Po wojnie miasto zostało odbudowane i rozbudowane. 14 maja 1960 prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński przywrócił do życia kapitułę kolegiacką w Dobrym Mieście. [[ ]]^[1].

Ludzie związani z miejscowością:

• Augustyn Bludau – biskup warmiński
• Wacław Ciepłucha – bohater obrony Westerplatte
• Krzysztof Daukszewicz – satyryk
• Friedrich Ernst Dorn – profesor fizyki, odkrywca pierwiastka chemicznego radonu
• Jerzy Dowgwiłłowicz – poseł na Sejm PRL X kadencji
• Jerzy Jastrzębski – muzealnik
• Łukasz Kadziewicz – siatkarz, olimpijczyk
• Zdzisława Kobylińska – poseł na Sejm III kadencji, naukowiec
• Piotr Kolberg – malarz
• Waldemar Milewicz – dziennikarz
• Norbert Wojnarowski – poseł na Sejm VI i VII kadencji
• Daniel Wołodźko – dziennikarz

Kolegiata w Dobrym Mieście

Zabytki:

• gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych – druga co do wielkości świątynia Warmii; tytuł bazyliki mniejszej od 1989

o rzeźba Madonny z XV wieku o późnobarokowy ołtarz z 1748 o epitafium biskupa warmińskiego A. Ch. Załuskiego

• klasycystyczny kościół ewangelicki (1830-1832)
• fragmenty murów obronnych z gotycką wieżą z XIV wieku, nazywaną Basztą Bocianią
• późnobarokowa kaplica św. Mikołaja z ok. 1740, obecnie greckokatolicka Cerkiew św. Mikołaja.

Bibliografia:

Przypisy

Zobacz też