Inteligentne specjalizacje

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj

Inteligentna specjalizacja (IS) – to proces polegający na wyborze dziedzin gospodarki i nauki, które są najistotniejsze z punktu widzenia potencjału regionu oraz ukierunkowania na nie interwencji mającej na celu radykalny rozwój województwa poprzez wzrost innowacyjności gospodarki na bazie absorpcji wyników badań. IS nie jest strategią rozwoju branży gospodarki tylko specjalizacją regionu w dziedzinie B+R+I w określonym obszarze[1]. W województwie warmińsko-mazurskim są trzy specjalizacje, tj.: ekonomia wody, drewno i meblarstwo, żywność wysokiej jakości.

Wprowadzenie

Podczas aktualizacji Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 r. przyjęto istnienie w regionie trzech inteligentnych specjalizacji (tab. 1):

  • ekonomia wody
  • żywność wysokiej jakości
  • drewno i meblarstwo
Tabela. 1. Inteligentne specjalizacje w woj. warmińsko-mazurskim (przykładowe elementy)
ekonomia wody żywność wysokiej jakości drewno i meblarstwo
sporty wodne produkcja maszyn dla rolnictwa usługi projektowe
transport wodny produkcja żywności nieprzetworzonej przetwórstwo i sprzedaż drewna
produkcja maszyn nauka i IOB produkcja mebli
produkcja jachtów i łodzi przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów porolniczych produkcja innych wyrobów stolarskich
nauka i IOB produkcja i usługi na rzecz hodowli zwierząt nauka i IOB
środowisko przyrodnicze i jego ochrona chów i hodowla ryb oraz zwierząt naprawa i konserwacja
przemysł rolno-spożywczy przetwórstwo spożywcze
zakwaterowanie i odnowa biologiczna

Źródło: Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do 2025 r., strategia2025.warmia.mazury.pl

Ekonomia wody

Specjalizacja "ekonomia wody" bazuje na największych w Polsce zasobach wód powierzchniowych. Stanowią one ok. 20% powierzchni województwa warmińsko-mazurskiego, co daje mu pierwsze miejsce w kraju. Wokół jezior i rzek rozwinęła się turystyka oraz szereg rodzajów działalności, które mają również duży potencjał innowacyjny. Warmia i Mazury są znane z produkcji jachtów i łodzi (np. Delphia Yachts z Olecka znajduje się w czołówce polskich producentów jachtów żaglowych, rocznie produkując ponad 150 jachtów żaglowych i 1000 motorowych, które trafiają głównie na rynki Europy Zachodniej), a także usług związanych z tą branżą. Istotnym czynnikiem rozwoju specjalizacji jest silna pozycja zaplecza naukowego w obszarze produkcji żywności, które powinno być wsparte współpracą z producentami maszyn i urządzeń (wydziały techniczne). Rozwój specjalizacji wychodzi naprzeciw potrzebom ochrony środowiska, w której region chce uzyskać znaczenie międzynarodowe.

Do przykładowych elementów specjalizacji zaliczono:

  • sporty wodne (a w tym m.in. organizację imprez sportowych takich jak regaty czy obozy żeglarskie, szkoły nauki pływania, szkolenia żeglarskie, naukę windsurfingu, kitesurfingu, nurkowania, ślizgi na bojerach, sprzedaż sprzętu wodnego, wypożyczalnie sprzętu wodnego, usługi sternicze, czartery jachtów i łodzi)
  • transport wodny (a w tym m.in. rejsy pasażerskie, transport wodny towarów, transport łodzi i jachtów)
  • produkcję jachtów i łodzi (a w tym m.in. produkcję jachtów i łodzi motorowych, usługi szkutnicze, produkcję żagli)
  • produkcję maszyn (a w tym m.in. produkcję maszyn do cięcia wodą, produkcję turbin i elementów do przemysłu stoczniowego i okrętowego)
  • naukę i IOB (a w tym m.in. uczelnie wyższe – edukacja i badania, szkoły tematyczne, instytuty i laboratoria, agencje, organizacje, stowarzyszenia, klastry)
  • środowisko przyrodnicze i jego ochronę (a w tym m.in. hydroelektrownie: wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucja i handel, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, rekultywację jezior, infrastrukturę wodociągowo-kanalizacyjna, pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, recycling i utylizację odpadów)
  • przemysł rolno-spożywczy (a w tym m.in. hodowlę ryb i innych organizmów wodnych, przetwarzanie i konserwowanie ryb, produkcję soków, piwa i innych napojów, połów ryb)
  • zakwaterowanie i odnowę biologiczną (a w tym m.in. hotele, obiekty spa i wellnes, parki wodne i aquasfery, uzdrowiska)

Żywność wysokiej jakości

Specjalizacja "żywność wysokiej jakości" bazuje na silnej pozycji rolnictwa w regionie (jeden z najwyższych wskaźników produktywności w Polsce). Ponadto opiera się ona na przemyśle rolno-spożywczym, dynamicznym rozwoju rolnictwa lokalnego i tradycyjnym przetwórstwie żywności opartej o regionalne surowce i krótkie łańcuchy sprzedaży oraz produkcji żywności o projektowanych funkcjach. Odpowiada także na potrzeby konsumentów związane z promowanym zdrowym stylem życia.

W województwie warmińsko-mazurskim działa ok. 26 tys. małych i średnich gospodarstw dostarczających żywność naturalną, tradycyjną i ekologiczną na bazie własnych surowców. Sieć rozwija się coraz dynamicznej – obecnie co jedenaste gospodarstwo ekologiczne w Polsce znajduje się w woj. warmińsko-mazurskim (drugie miejsce w kraju), a blisko 15% upraw rolnych objętych jest systemem kontroli w rolnictwie ekologicznym. Z ekologicznych bogactw Warmii i Mazur czerpią firmy produkujące artykuły spożywcze i napoje – w regionie działa ich aż 900 (5% w skali całego kraju). Firmy te przodują w przetwarzaniu i konserwowaniu ryb i mięsa, produkcji wyrobów z mięsa, produkcji wyrobów mleczarskich, przetwórstwie owoców i warzyw, produkcji soków i innych napojów, produkcji wyrobów piekarskich, wyrobów cukierniczych oraz napojów alkoholowych i piwa.

Wśród największych inwestorów z branży spożywczej, którzy zainwestowali na Warmii i Mazurach wymienić można m.in.: Smithfield Food (amerykański producent mięsa), Morliny-Ełk, Ekodrob Iława oraz Heineken (holenderski browar). Działają tu ponadto Indykpol (producent mięsa i przetworów indyczych), Mazurskie Miody (wyroby pochodzenia pszczelego), grupa Polmlek (producent mleka i wyrobów mleczarskich) oraz Tymbark (producent soków i napojów niegazowanych).

Wokół produkcji żywności region rozwinął bardzo silną specjalizację naukową, osiągając w niej znaczące sukcesy międzynarodowe. Jest ona jednocześnie zapleczem badawczo-naukowym dla pojedynczych firm i klastrów. Na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim (największej uczelni w regionie) kształcą się przyszli technolodzy żywności, w Olsztynie działa także Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk, jedna z czołowych instytucji naukowych regionu.

Potwierdzeniem wysokiej jakości regionalnej żywności są certyfikaty Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Otrzymują je restauracje i producenci, którzy oferują lokalne i regionalne produkty i potrawy oraz promują lokalne zwyczaje i tradycyjną kulturę jedzenia. Województwo warmińsko-mazurskie jako pierwsze w Polsce przystąpiło do europejskiej sieci. Pełne członkostwo uzyskało w 2005 r. pod nazwą Dziedzictwo Kulinarne Warmia Mazury i Powiśle. Obecnie do regionalnej sieci należy ponad 140 przedsiębiorstw.

Wśród przykładowych elementów specjalizacji wskazać można:

  • produkcję maszyn dla rolnictwa (a w tym m.in. produkcję asortymentu dla hodowli ryb, produkcję maszyn rolniczych, produkcję i sprzedaż maszyn i linii produkcyjnych do przetwórstwa rolno-spożywczego)
  • produkcję żywności nieprzetworzonej (a w tym m.in. uprawę warzyw i owoców, produkty zwierzęcopochodne, uprawę zbóż, produkcję nasion i traw)
  • naukę i IOB (a w tym m.in. instytuty, wydziały, laboratoria na uczelniach i JBR-ach, agencje organizacji, stowarzyszenia, klastry, grupy producentów rolnych, edukację zawodową)
  • przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów porolnicznych (a w tym m.in. utylizację odpadów pochodzenia zwierzęcego, biogazownie)
  • produkcję i usługi na rzecz hodowli zwierząt (a w tym m.in. produkcję paszy i karmy dla zwierząt)
  • chów i hodowlę ryb oraz zwierząt (a w tym m.in. hodowlę ryb i innych organizmów wodnych, hodowlę bydła, drobiu, pszczelarstwo)
  • przetwórstwo spożywcze (a w tym m.in. przetwarzanie i konserwowanie ryb, mięsa oraz produkcję wyrobów z mięs, produkcję wyrobów mleczarskich, przetwórstwo owoców i warzyw, produkcję soków, wód mineralnych i innych napojów, produkcję wyrobów piekarskich, produkcję wyrobów cukierniczych, produkcję napojów alkoholowych i piwa)

Drewno i meblarstwo

Ze względu na dużą powierzchnię lasów (prawie 1/3 powierzchni województwa) w regionie rozwinęło się przetwórstwo i obróbka drewna. Meblarstwo i szerokie wykorzystanie drewna rozwijało się tu jeszcze przed transformacją w 1989 r. Obecnie o sile branży związanej z meblarstwem i przemysłem drzewnym stanowią chociażby liczby: produkcją mebli zajmuje się ponad 1,1 tys. firm, w których pracuje ponad 12 tys. ludzi, co daje regionowi najwyższy wskaźnik w Europie; produkcja arkuszy fornirowanych, produkcja sklejek, płyt laminowanych, wiórowych oraz desek daje mu trzecie miejsce wśród regionów Unii Europejskiej. Produkcją pozostałych wyrobów z drewna oraz produkcją wyrobów z korka, słomy i materiałów do wyplatania zajmuje się 1450 podmiotów, co daje województwu czwartą lokatę wśród regionów Unii Europejskiej, leśnictwem i pozyskiwaniem drewna zajmuje się ponad 1,1 tys. firm (siódme miejsce w UE), natomiast produkcja opakowań drewnianych plasuje Polskę na 8 miejscu wśród państw Unii.

Region posiada znaczące kompetencje w zakresie dostarczania surowców i półproduktów, ale przede wszystkim zlokalizowane są tu fabryki dostarczające produkty finalne. Ważnym elementem budowy specjalizacji będzie dalszy rozwój usług projektowych oraz budowanie marki województwa.

Przykładowymi elementami specjalizacji są:

  • usługi projektowe (a w tym m.in. projektowanie mebli, aranżacja wnętrz)
  • przetwórstwo i sprzedaż drewna (a w tym m.in. produkcja wyrobów tartacznych, produkcja desek budowlanych, podłogowych, konstrukcji dachowych itd., produkcja arkuszy fornirowych, leśnictwo i pozyskiwanie drewna, sprzedaż drewna)
  • produkcja mebli (a w tym m.in. produkcja mebli biurowych, sklepowych, kuchennych, produkcja akcesoriów meblowych, tapicerstwo meblowe, produkcja klejów, produkcja materaców, produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych, produkcja maszyn, produkcja szkła)
  • produkcja innych wyrobów stolarskich (a w tym m.in. produkcja elementów drewnianych do ogrodów, usługi stolarskie, stolarka otworowa oraz produkcja metalowych elementów stolarki budowlanej)
  • sprzedaż produktów drzewno-meblarskich (a w tym m.in. sprzedaż mebli, sprzedaż okien i drzwi drewnianych, sprzedaż rolet i zamków do drzwi, montaż systemów antywłamaniowych)
  • nauka i IOB (a w tym m.in. wydziały, instytuty i laboratoria na uczelniach i w JBR-ach, klastry meblowe, edukacja zawodowa)
  • naprawa i konserwacja (w tym m.in. konserwacja elementów drewnianych, renowacja mebli, naprawa zamków)

Przypisy

  1. Wojarska Magdalena, Zabielska Izabela, Identyfikacja regionalnych smart specialisation – diagnoza i ocena, [w:] Dynamika, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni, red. W. M. Gaczek, Poznań 2013, s. 285-299


Bibliografia

Dziemianowicz Wojciech, Peszat Klaudia, Inteligentne specjalizacje województw – między nadzieją a kolejnym rozczarowaniem, [w:] Dynamika, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni, red. Wanda Maria Gaczek, Poznań 2013, s. 269-283.
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do 2025 r., strategia2025.warmia.mazury.pl [18.06.2014]
warmia.mazury.pl, Drewno i meblarstwo [19.12.2013]
warmia.mazury.pl, Ekonomia wody [19.12.2013]
warmia.mazury.pl, Żywność wysokiej jakości [19.12.2013]
Wojarska Magdalena, Zabielska Izabela, Identyfikacja regionalnych smart specialisation – diagnoza i ocena, [w:] Dynamika, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni, red. Wanda maria Gaczek, Poznań 2013, s. 285-299.