Iznota
| Iznota | |
| | |
![Gościniec Iznota.Źródło: www.e-turysta.net [18.07.2014]](/index.php?title=Plik:Iznota.jpg&filetimestamp=20140718054617&) Gościniec Iznota.
Źródło: www.e-turysta.net [18.07.2014] | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Ruciane-Nida |
| Liczba ludności (2010) | 54 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-220 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Iznota | |
| Położenie na mapie Polski  Iznota | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Iznota (niem. Isnothen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida. Do 1972 roku miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego, zaś w latach 1973–1998 do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 54 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Józef Sater[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części Puszczy Piskiej, u ujścia rzeki Krutyni do jeziora Bełdany, około 10 km na północ od Rucianego–Nidy.
Odcinek Krutyni od Jeziora Gardyńskiego do Iznoty nazywany jest Czarną Rzeką, nazwa ta pochodzi od ciemnej barwy wody, która płynie bogatym w torf korytem i niesie dużo mulistego osadu. W pobliżu Iznoty znajduje się kilka niewielkich jeziorek: Borkówko (2,8 ha), Dłużec (18,4 ha), Jerzewko (6,7 ha), Ścieczek (4 ha), Włosek (3,4 ha) – taką samą nazwę nosi również binduga położona na brzegu Bełdan, około 2 km od wsi. Z kolei na północ od Iznoty, po lewej stronie drogi do Mikołajek, leży pagórek Gęsia Góra.
Dzieje miejscowości
W 1602 roku elektor brandenburski Jerzy Fryderyk nadał 1,5 łana ziemi na [Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]] nadleśniczemu z Mikołajek Krzysztofowi Fuchsowi. W uznaniu położonych przez niego zasług ziemia ta została zwolniona od czynszu. Fuchs rozkazał rozebrać stojący w Iznocie stary, opuszczony młyn wodny, o którym powiadano, że w nim straszy; okazało się jednak, że owa budowla służy „jedynie” kłusownikom jako kryjówka. Jakaś osada istniała tu zapewne przed nadaniem przywileju na młyn – ten ostatni działał tu bowiem od 1568 roku. W 1839 roku istniał tu dwór. Iznota należała do parafii ewangelickiej w Mikołajkach.
Szkoła we wsi istniała już w 1818 roku, uczęszczało do niej wówczas 32 uczniów, których uczył jeden nauczyciel. Szkoła ta w 1935 roku posiadała murowany budynek, była jednoklasowa, uczyło się w niej 23 dzieci. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono jesienią 1949 roku, uczęszczało wówczas do niej 51 uczniów. Po II wojnie światowej młyn został całkowicie wyburzony, nie pozostały też ślady po dworze. Według spisu z 1978 roku znajdował się tu wówczas sklep spożywczy, kiosk „Ruchu” i świetlica.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1785 r. – 3 gospodarstwa
- 1818 r. – 34 osoby, 4 gospodarstwa
- 1839 r. – 37 osób, 6 gospodarstw
- 1857 r. – 62 osoby
- 1939 r. – 135 osób (łącznie z okolicznymi przysiółkami)
- 1949 r. – 15 gospodarstw
- 1970 r. – 62 osoby, 12 gospodarstw (łącznie z przysiółkami)
- 1978 r. – 34 osoby, 10 gospodarstw
- 1987 r. – 36 osób
Religia
Wieś znajduje się na terenie Parafii Ewangelicko–Augsburskiej w Mikołajkach.
Ludzie związani z miejscowością
Latem 1952 roku do Iznoty kajakiem przypłynął Igor Newerly. Według Tadeusza Willana pisarza urzekł widok samotnej leśniczówki. Wyruszył do niej. […] Leśniczówka Iznota stała się kolebką dużej powieści pisarza, którą zatytułował Leśne Morze, czyli Szu-Hai[3].
Zabytki
- trzy niewielkie cmentarze ewangelickie (oddalone od siebie o zaledwie 200 m) – dwa w centrum wsi, jeden na wschód od niej; jeden z XIX wieku, jeden z przełomu XIX i XX wieku i jeden z początków XX wieku
Turystyka
- szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego
- gospodarstwa [Agroturystyka |agroturystycznych]] oraz kilka pensjonatów
- ośrodek wypoczynkowy „Galindia”, założony przez lekarzy Marię i Cezarego Kubackich; składa się z hotelu, restauracji i pensjonatu; stylem nawiązuje do przeszłości regionu, który zamieszkiwali Galindowie
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.
Kass Wojciech, Worobiec Krzysztof A., Ginące leśniczówki Puszczy Piskiej, Znad Pisy, nr 12, 2003, ss. 284-300.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Willan Tadeusz, Nienawiść i pajda chleba, Olsztyn 1968.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [30.08.2013]
Strona Gościńca Iznota [18.07.2014]
Przypisy
