Jarnołtowo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| Linia 7: | Linia 6: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Jarnołtowa | |dopełniacz wsi = Jarnołtowa | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości =wieś sołecka | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 15: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 389 | + | |liczba ludności = 389 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 89 | |strefa numeracyjna =(+48) 89 | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Jarnołtowo (Jarmołtowo)''' (niem. ''Gut Groß Arnsdorf'', od 1939 r. ''Gross Arnsdorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ostródzki |powiecie ostródzkim]], w [[Małdyty (gmina wiejska)|gminie Małdyty]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Arniewo. W 2010 roku wieś liczyła 389 mieszkańców<ref>łącznie Jarnołtowo i [[Jarnołtówko]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Stanisław Uselis]]<ref> [http://www.bip.maldyty.pl/index.php?strona=dokument&podstrona=5&id=1110&bip_sid=e3DRsZo4CIm9blcLPbJWoQBlLARkrt/ Strona Urzędu Gminy Małdyty] [29.08.2013]</ref>. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
| − | == | + | == Położenie == |
| − | Miejscowość położona na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]] ([[Pojezierze Iławsko-Ostródzkie]]), w odległości 12 km na południowy zachód od [[Małdyty|Małdyt]]. | + | Miejscowość położona jest na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]] ([[Pojezierze Iławsko-Ostródzkie]]), w odległości 12 km na południowy zachód od [[Małdyty|Małdyt]]. Na południowy zachód od wsi położony jest [[Jarnołtowski Las]] (niem. ''Gross Arnsdorfer Wald''). |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Miejscowość po raz pierwszy | + | Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowano w dokumentach z lat 1301 i 1311 jako [[Wieś czynszowa| wieś czynszową]] licząca 75 [[Włóka |włók]]. Pierwotna nazwa wsi brzmiała ''Arnoldisdorff''. [[Kościół pw. Chrystusa Króla w Jarnołtowie|Kościół]] wybudowano już w XIV wieku. W wieku XVII majątek ziemski znajdował się w posiadaniu rodziny [[Rodzina von Diebes |von Diebes]]. W połowie XVIII wieku drogą małżeństwa znalazł się w rękach rodziny [[Rodzina von Hülsen |von Hülsen]]. W 1770 roku [[Georg von Hülsen]] wybudował [[Dwór w Jarnołtowie |dwór]]. W okresie, kiedy majątek znajdował się w posiadaniu tej rodziny, w Jarnołtowie przebywał w roli nauczyciela Immanuel Kant. W połowie XIX wieku dobra znalazły się w rękach rodu [[Rodzina von Prinz|von Prinz]], ale już pod koniec stulecia nowym właścicielem stał się baron von Spiegel–Borgenbrech. Po jego bankructwie majątek przejęło [[Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie]]. W 1945 roku dwór został częściowo zniszczony, a powojenne lata nie okazały się dla niego łaskawe. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | W roku 1782 wieś składała się z 7 domostw, natomiast w 1858 roku w 7 gospodarstwach mieszkało 95 osób. W 1818 roku po reformie administracyjnej parafia kościelna w Jarnołtowie, podobnie jak pozostałe parafie, stała się podstawową jednostką administracyjną. W latach 1937–1939 Jarnołtowo zamieszkiwały 93 osoby . W roku 1973 wieś należała do [[Powiat morąski|powiatu morąskiego]]. Aktualnie jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Religia == | |
| − | == | + | Znajdujący się we wsi kościół jest siedzibą miejscowej [[Parafia pw. Chrystusa Króla w Jarnołtowie |parafii rzymskokatolickiej]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | *[[ | + | *[[Immanuel Kant]] (1724–1804) – w młodości był nauczycielem domowym m.in. u majora [[Karl von Hülsen| Karla Friedricha von Hülsena]] w Jarnołtowie; fakt ten upamiętniono tablicą. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | == Zabytki == |
| − | + | *kościół wybudowany w latach 1329–1335 wraz dzwonnicą; przebudowany w roku 1878; we wnętrzu zachowane prezbiterium z lat 1340–1350 | |
| − | + | *dawny cmentarz ewangelicki | |
| − | + | *dwór wzniesiony w 1770 roku wraz z otaczającym go parkiem; zachowany jedynie w części po zniszczeniach z roku 1945 | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | Jasiński Janusz, ''Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia'', Olsztyn 1994.<br/> | ||
| + | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [30.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [30.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.bip.maldyty.pl/ Strona Urzędu Gminy Małdyty] [29.08.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.marienburg.pl/ Marienburg.pl] [17.07.2014] | ||
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Aktualna wersja na dzień 13:01, 8 sty 2016
| Jarnołtowo | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | ostródzki |
| Gmina | Małdyty |
| Liczba ludności (2010) | 389 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-330 |
| Tablice rejestracyjne | NOS |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Jarnołtowo | |
| Położenie na mapie Polski  Jarnołtowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Jarnołtowo (Jarmołtowo) (niem. Gut Groß Arnsdorf, od 1939 r. Gross Arnsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Arniewo. W 2010 roku wieś liczyła 389 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Uselis[2].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie), w odległości 12 km na południowy zachód od Małdyt. Na południowy zachód od wsi położony jest Jarnołtowski Las (niem. Gross Arnsdorfer Wald).
Dzieje miejscowości
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowano w dokumentach z lat 1301 i 1311 jako wieś czynszową licząca 75 włók. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Arnoldisdorff. Kościół wybudowano już w XIV wieku. W wieku XVII majątek ziemski znajdował się w posiadaniu rodziny von Diebes. W połowie XVIII wieku drogą małżeństwa znalazł się w rękach rodziny von Hülsen. W 1770 roku Georg von Hülsen wybudował dwór. W okresie, kiedy majątek znajdował się w posiadaniu tej rodziny, w Jarnołtowie przebywał w roli nauczyciela Immanuel Kant. W połowie XIX wieku dobra znalazły się w rękach rodu von Prinz, ale już pod koniec stulecia nowym właścicielem stał się baron von Spiegel–Borgenbrech. Po jego bankructwie majątek przejęło Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie. W 1945 roku dwór został częściowo zniszczony, a powojenne lata nie okazały się dla niego łaskawe.
W roku 1782 wieś składała się z 7 domostw, natomiast w 1858 roku w 7 gospodarstwach mieszkało 95 osób. W 1818 roku po reformie administracyjnej parafia kościelna w Jarnołtowie, podobnie jak pozostałe parafie, stała się podstawową jednostką administracyjną. W latach 1937–1939 Jarnołtowo zamieszkiwały 93 osoby . W roku 1973 wieś należała do powiatu morąskiego. Aktualnie jest siedzibą sołectwa.
Religia
Znajdujący się we wsi kościół jest siedzibą miejscowej parafii rzymskokatolickiej.
Ludzie związani z miejscowością
- Immanuel Kant (1724–1804) – w młodości był nauczycielem domowym m.in. u majora Karla Friedricha von Hülsena w Jarnołtowie; fakt ten upamiętniono tablicą.
Zabytki
- kościół wybudowany w latach 1329–1335 wraz dzwonnicą; przebudowany w roku 1878; we wnętrzu zachowane prezbiterium z lat 1340–1350
- dawny cmentarz ewangelicki
- dwór wzniesiony w 1770 roku wraz z otaczającym go parkiem; zachowany jedynie w części po zniszczeniach z roku 1945
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Jasiński Janusz, Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia, Olsztyn 1994.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [30.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Małdyty [29.08.2013]
Marienburg.pl [17.07.2014]
Przypisy
- ↑ łącznie Jarnołtowo i Jarnołtówko
- ↑ Strona Urzędu Gminy Małdyty [29.08.2013]
