Jarnołtowo

Jarnołtowo
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Małdyty
Liczba ludności (2010)	389
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-330
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jarnołtowo
Położenie na mapie Polski Jarnołtowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jarnołtowo (Jarmołtowo) (niem. Gut Groß Arnsdorf, od 1939 r. Gross Arnsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Arniewo. W 2010 roku wieś liczyła 389 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Uselis.

Położenie

Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie), w odległości 12 km na południowy zachód od Małdyt. Na południowy zachód od wsi położony jest Jarnołtowski Las (niem. Gross Arnsdorfer Wald).

Dzieje miejscowości

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowano w dokumentach z lat 1301 i 1311 jako wieś czynszową licząca 75 włók. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Arnoldisdorff. Kościół wybudowano już w XIV wieku. W wieku XVII majątek ziemski znajdował się w posiadaniu rodziny von Diebes. W połowie XVIII wieku drogą małżeństwa znalazł się w rękach rodziny von Hülsen. W 1770 roku Georg von Hülsen wybudował dwór. W okresie, kiedy majątek znajdował się w posiadaniu tej rodziny, w Jarnołtowie przebywał w roli nauczyciela Immanuel Kant. W połowie XIX wieku dobra znalazły się w rękach rodu von Prinz, ale już pod koniec stulecia nowym właścicielem stał się baron von Spiegel–Borgenbrech. Po jego bankructwie majątek przejęło Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie. W 1945 roku dwór został częściowo zniszczony, a powojenne lata nie okazały się dla niego łaskawe.

W roku 1782 wieś składała się z 7 domostw, natomiast w 1858 roku w 7 gospodarstwach mieszkało 95 osób. W 1818 roku po reformie administracyjnej parafia kościelna w Jarnołtowie, podobnie jak pozostałe parafie, stała się podstawową jednostką administracyjną. W latach 1937–1939 Jarnołtowo zamieszkiwały 93 osoby . W roku 1973 wieś należała do powiatu morąskiego. Aktualnie jest siedzibą sołectwa.

Religia

Znajdujący się we wsi kościół jest siedzibą miejscowej parafii rzymskokatolickiej.

Ludzie związani z miejscowością

• Immanuel Kant (1724–1804) – w młodości był nauczycielem domowym m.in. u majora Karla Friedricha von Hülsena w Jarnołtowie; fakt ten upamiętniono tablicą.

Zabytki

• kościół wybudowany w latach 1329–1335 wraz dzwonnicą; przebudowany w roku 1878; we wnętrzu zachowane prezbiterium z lat 1340–1350
• dawny cmentarz ewangelicki
• dwór wzniesiony w 1770 roku wraz z otaczającym go parkiem; zachowany jedynie w części po zniszczeniach z roku 1945

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Jasiński Janusz, Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia, Olsztyn 1994.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [30.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Małdyty [29.08.2013]
Marienburg.pl [17.07.2014]