Kanał Elbląski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
 +
 +
[[Plik:Katy-maszynownia.jpg|290px|right|thumb|Budynek maszynowni w zespole pochylni Kąty.<br>Fot. Adam Płoski.]]
 
'''Kanał Elbląski''' do 1945 r. zwany Oberlandzkim  – obecnie najbardziej znany zabytek hydrotechniczny [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], poprzez zastosowane oryginalne rozwiązania techniczne obiekt unikalny na skalę światową.
 
'''Kanał Elbląski''' do 1945 r. zwany Oberlandzkim  – obecnie najbardziej znany zabytek hydrotechniczny [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], poprzez zastosowane oryginalne rozwiązania techniczne obiekt unikalny na skalę światową.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
Linia 48: Linia 50:
  
 
W 2011 r. kanał został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii.  
 
W 2011 r. kanał został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii.  
 +
 +
==Multimedia==
 +
{{#ev:youtube|aLsk3aT9M8g|500|left|}}
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
Linia 56: Linia 61:
 
A. Płoski, ''Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur'', "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski" 2014, nr 6.<br/>
 
A. Płoski, ''Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur'', "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski" 2014, nr 6.<br/>
  
[[Plik:Katy-maszynownia.jpg|290px|right|thumb|Budynek maszynowni w zespole pochylni Kąty.<br>Fot. Adam Płoski.]]
 
  
[[Kategoria: Przyroda]]]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]][[Kategoria: Powiat elbląski]][[Kategoria: Powiat ostródzki]][[Kategoria: 1801-1918]]
+
[[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]][[Kategoria: Powiat elbląski]][[Kategoria: Powiat ostródzki]][[Kategoria: 1801-1918]]
 
[[Kategoria:Rzeki i kanały]][[Kategoria:Jeziora i rzeki]]
 
[[Kategoria:Rzeki i kanały]][[Kategoria:Jeziora i rzeki]]

Wersja z 10:07, 1 cze 2015

Kanał Elbląski

Kanał Elbląski, pochylnia w Kątach.Fot. Adam Płoski.
Kanał Elbląski, pochylnia w Kątach.
Fot. Adam Płoski.
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat elbląski
Gmina Elbląg
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Kanał Elbląski
Kanał Elbląski
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kanał Elbląski
Kanał Elbląski
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Budynek maszynowni w zespole pochylni Kąty.
Fot. Adam Płoski.

Kanał Elbląski do 1945 r. zwany Oberlandzkim – obecnie najbardziej znany zabytek hydrotechniczny województwa warmińsko-mazurskiego, poprzez zastosowane oryginalne rozwiązania techniczne obiekt unikalny na skalę światową.

Historia

Kanał zaprojektowany został przez inżyniera Georga Jakoba Steenke, który był także kierownikiem budowy drogi wodnej i późniejszym jej administratorem. Prace budowlane prowadzono w okresie 1844–1872. Uroczyste otwarcie kanału miało miejsce w 1860 r. W późniejszych latach kanał kilkakrotnie modernizowano, m.in. w okresie międzywojennym. W efekcie prac Elbląg, Iława, Zalewo, Miłomłyn i Ostróda zostały połączone siecią kanałów.

Przerwa w użytkowaniu kanału miała miejsce w okresie drugiej wojny światowej (tabor zatopiono przed wkroczeniem Armii Czerwonej). Żeglugę wznowiono w 1946 r. Pod koniec lat 70. XX w. kanał został wpisany do rejestru zabytków. Od 2013 r. prowadzone są w obrębie kanału zakrojone na szeroką skale prace remontowo-rewitalizacyjne.

Kanał budowano z myślą o wykorzystaniu gospodarczym, co też miało miejsce (przewożono głównie drewno, płody rolne, węgiel, materiały budowlane), jednakże już przed pierwszą wojną światową kanał użytkowy był turystycznie.

Trasa

Kanał łączy jeziora, w tym Drużno, Szeląg i Jeziorak, oraz żeglowne odcinki rzek (m.in. Elbląg, Nogat, Wisłę) z Zalewem Wiślanym i Morzem Bałtyckim. Obecnie jest to najdłuższy żeglowny kanał w Polsce, o długości ok. 150 km (z odgałęzieniami i jeziorami, właściwy kanał ma ok. 80 km długości) i różnicy poziomów wody dochodzącej do ponad 100 m.

Urządzenia hydrotechniczne

Wykorzystywane do dziś urządzenia kanału poruszane są siłą wody za pomocą kół wodnych lub turbin systemu Francisa. Różnice poziomów wody pokonywane są przy pomocy pięciu pochylni zaprojektowanych jako napędzane siłą wody (pochylnia w Buczyńcu, Kątach, Oleśnicy, Jeleniach, Całunach), z wykorzystaniem platform z torowiskami i wyciągu linowego, za pomocą których wciągane są statki jednocześnie w dwóch przeciwnych kierunkach. Do zastosowania tego typu rozwiązań zainspirowała projektanta kanału wycieczka, podczas której wizytował Kanał Morrisa i Kanał Pensylwania w USA. W trakcie budowy Kanału Elbląskiego wykonano szereg prac i budowli hydrotechnicznych, w tym m.in.: mosty, przepusty, jazy, śluzy, suchy dok ze slipem (Ostróda). Na wyróżnienie zasługuje rozwiązanie hydrotechniczne niwelujące różnicę poziomów wody pomiędzy Jeziorem Karnickim a kanałem, czego dokonano łącząc je przekopem w usypanej w poprzek jeziora grobli z kanałem.

Ciekawostki

Kanał jest jedyną na świecie budowlą hyrotechniczną, gdzie działa tego typu system poruszanych siłą wody pochylni transportujących statki.

W 2011 r. kanał został uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii.

Multimedia

Zobacz też

zegluga.com [08.02.2014]
pl.wikipedia.org [08.02.2014]

Bibliografia

R. Kowalski, C. Wawrzyński, 100 lat żeglugi pasażerskiej Ostróda-Iława-Elbląg 1912-2012, Olsztyn 2012.
A. Płoski, Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur, "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski" 2014, nr 6.