Kieźliny: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 34: | Linia 34: | ||
== Charakterystyka fizjograficzna == | == Charakterystyka fizjograficzna == | ||
| − | + | Miejscowość jest położona na [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzu Olsztyńskim]], w odległości 5 km na północny wschód od [[Olsztyn| Olsztyna]]. W pobliżu przepływa [[rzeka Wadąg]]. | |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Przywilej lokacyjny został wydany przez kapitułę warmińską w roku 1348. Odbiorcą nadania był pierwszy sołtys – Fryderyk, o którego imienia wieś miała przyjąć nazwę Frederichsdorf. Początkowo jednak funkcjonowała pierwotna nazwa Koseler. Nadanie określało również granice wsi: jezioro Wadąg, młyn Wadąg, majątek niejakiego Mateusza (tzn. [[Dągi]]) oraz nowe miasto, czyli Olsztyn. Kieźliny obejmowały obszar 30 włók nadanych na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] między jeziorami Wadąg i [[Jezioro Dywickie| Dywickim]]. W roku 1461 [[Zakon Krzyżacki| Krzyżacy]] pod wodzą komtura elbląskiego [[Henryk von Plauen| Henryka von Plauena]] zniszczyli wieś i niemal całą okolicę. Kieźliny opustoszały. Dopiero w 1552 roku kapituła warmińska nadała 8 włók nowemu sołtysowi – Henrykowi Tregerowi, który zobowiązał się do obsadzenia wsi kolonistami. W 1565 roku miejscowość była zamieszkana jedynie przez 6 osób. W XVIII wieku rząd pruski przekazał Kieźliny w ręce prywatne. Pod koniec tego stulecia Kieźliny składały się z 14 domów. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | W latach 1888-1891 w miejscowości działała polska biblioteczka [[Towarzystwo Czytelni Ludowych]]. W okresie międzywojennym kilku mieszkańców należało także do [[Związek Polaków w Niemczech| Związku Polaków w Niemczech]]. | ||
| + | Parafia została erygowana w 1981 roku przez ówczesnego biskupa warmińskiego – [[Józef Glemp|Józefa Glempa]]. | ||
| + | W roku 1993 Kieźliny były zamieszkane przez 679 osób. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | <br/> | ||
| + | ==Edukacja== | ||
| + | W miejscowości funkcjonuje [[Przedszkole Samorządowe w Kieźlinach| przedszkole]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Gospodarka== |
| − | + | W Kieźlinach działa [[Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Kieźlinach| Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna]]. | |
| − | + | <br/> | |
| − | |||
| + | ==Kultura== | ||
| + | W roku 2003 we wsi zostało założone [[Warmińskie Stowarzyszenie Kobiet Kieźlińskich]], zajmujące się integracją kobiet oraz pielęgnowaniem i popularyzowaniem lokalnych tradycji i zwyczajów. | ||
| + | <br/> | ||
| − | [[ | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| + | *[[Jakub Jagałła]] (1863-1934) – urodzony w Kieźlinach ksiądz katolicki, genrealny przełożony Zgromadzenia Księży Zmartwychwstańców | ||
| + | *[[Paweł Sowa]] (1897-1984) - urodzony w Kieźlinach publicysta, pedagog i działacz narodowy; współorganizował [[Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | + | *Neogotycka [[lkwim:Kaplica p.w. św. Rozalii w Kieźlinach|kaplica filialna]] wybudowana w 1906 roku, jako wotum dziękczynne za ocelenie parafii w czasie epidemii. Ołtarz i wystrój wnętrza pochodzą z XVIII wieku. W 1942 roku powstała tu placówka duszpasterska. | |
| − | + | *Przydrożna kapliczka warmińska z dzwonniczką, wzniesiona w 1886 roku | |
| + | *Przy rzece zlokalizowany jest głaz upamiętniający radzieckiego żołnierza – Piotra Dziernowa, który własnym ciałem zasłonił otwór strzelniczy niemieckiego bunkra, dzięki czemu umożliwił zdobycie Rosjanom drugiego brzegu rzeki | ||
| + | |||
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | ... | + | #Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994. |
| + | #Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012. | ||
| + | #Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| + | #[Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur] [data dostępu: 8.12.2013] | ||
| + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 8.12.2013] | ||
| + | #[http://pl.wikipedia.org/wiki/Kie%C5%BAliny| Wikipedia: Kieźliny] [data dostępu: 8.12.2013] | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 68: | Linia 84: | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: powiat olsztyński]][[Kategoria: gmina Dywity]][[Kategoria: wieś sołecka]] |
Wersja z 16:17, 16 gru 2013
| Kieźliny | |
| | |
 Kościół pw. św. Rozalii w Kieźlinach
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | Pole-obowiązkowe |
| Powiat | Pole-obowiązkowe |
| Gmina | Pole-obowiązkowe |
| Liczba ludności (2010) | 1229 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kieźliny | |
| Położenie na mapie Polski  Kieźliny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kieźliny (dawniej niem. Köslinen, Kieslinen) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity nad rzeką Wadąg. Kieźliny graniczą bezpośrednio z północnym obszarem miejskim Olsztyna. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś warmińska, położona na północ od Olsztyna.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 5 km na północny wschód od Olsztyna. W pobliżu przepływa rzeka Wadąg.
Dzieje miejscowości
Przywilej lokacyjny został wydany przez kapitułę warmińską w roku 1348. Odbiorcą nadania był pierwszy sołtys – Fryderyk, o którego imienia wieś miała przyjąć nazwę Frederichsdorf. Początkowo jednak funkcjonowała pierwotna nazwa Koseler. Nadanie określało również granice wsi: jezioro Wadąg, młyn Wadąg, majątek niejakiego Mateusza (tzn. Dągi) oraz nowe miasto, czyli Olsztyn. Kieźliny obejmowały obszar 30 włók nadanych na prawie chełmińskim między jeziorami Wadąg i Dywickim. W roku 1461 Krzyżacy pod wodzą komtura elbląskiego Henryka von Plauena zniszczyli wieś i niemal całą okolicę. Kieźliny opustoszały. Dopiero w 1552 roku kapituła warmińska nadała 8 włók nowemu sołtysowi – Henrykowi Tregerowi, który zobowiązał się do obsadzenia wsi kolonistami. W 1565 roku miejscowość była zamieszkana jedynie przez 6 osób. W XVIII wieku rząd pruski przekazał Kieźliny w ręce prywatne. Pod koniec tego stulecia Kieźliny składały się z 14 domów.
W latach 1888-1891 w miejscowości działała polska biblioteczka Towarzystwo Czytelni Ludowych. W okresie międzywojennym kilku mieszkańców należało także do Związku Polaków w Niemczech. Parafia została erygowana w 1981 roku przez ówczesnego biskupa warmińskiego – Józefa Glempa. W roku 1993 Kieźliny były zamieszkane przez 679 osób.
Edukacja
W miejscowości funkcjonuje przedszkole.
Gospodarka
W Kieźlinach działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna.
Kultura
W roku 2003 we wsi zostało założone Warmińskie Stowarzyszenie Kobiet Kieźlińskich, zajmujące się integracją kobiet oraz pielęgnowaniem i popularyzowaniem lokalnych tradycji i zwyczajów.
Ludzie związani z miejscowością
- Jakub Jagałła (1863-1934) – urodzony w Kieźlinach ksiądz katolicki, genrealny przełożony Zgromadzenia Księży Zmartwychwstańców
- Paweł Sowa (1897-1984) - urodzony w Kieźlinach publicysta, pedagog i działacz narodowy; współorganizował Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich.
Zabytki
- Neogotycka kaplica filialna wybudowana w 1906 roku, jako wotum dziękczynne za ocelenie parafii w czasie epidemii. Ołtarz i wystrój wnętrza pochodzą z XVIII wieku. W 1942 roku powstała tu placówka duszpasterska.
- Przydrożna kapliczka warmińska z dzwonniczką, wzniesiona w 1886 roku
- Przy rzece zlokalizowany jest głaz upamiętniający radzieckiego żołnierza – Piotra Dziernowa, który własnym ciałem zasłonił otwór strzelniczy niemieckiego bunkra, dzięki czemu umożliwił zdobycie Rosjanom drugiego brzegu rzeki
Bibliografia
- Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
- Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- [Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur] [data dostępu: 8.12.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 8.12.2013]
- Wikipedia: Kieźliny [data dostępu: 8.12.2013]
Przypisy
Zobacz też
