Kirkut żydowski w Pasłęku: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 1: Linia 1:
 
{{Mała architektura2 sakralna infobox
 
{{Mała architektura2 sakralna infobox
 
<!-- w trakcie opracowania -->
 
<!-- w trakcie opracowania -->
  |nazwa        = Wielka architektura sakralna
+
  |nazwa        = Cmentarze
  |typ obiektu  = kościół <!-- Parametr obowiązkowy  -->
+
  |typ obiektu  = kirkut żydowski <!-- Parametr obowiązkowy  -->
  |datacja      = 1763
+
  |datacja      = 1817
  |powiat      = nowo miejski
+
  |powiat      = elbląski
  |gmina        = Lubawa
+
  |gmina        = Pasłęk
  |miejscowość  = Rożental
+
  |miejscowość  = Pasłęk
|parafia      = rzymsko-katolicka
 
 
}} <br/>
 
}} <br/>
''' Kościół '''  
+
''' Kirkut żydowski w Pasłęku '''  
 
<br/>
 
<br/>
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
+
[[Plik:pas13.jpg|left|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:pas12.jpg|right|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:pas11.jpg|left|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:pas14.jpg|right|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
Kirkut żydowski w [[Pasłęk|Pasłęku]] założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego).
 
<br/>
 
<br/>
 
== Opis ==
 
== Opis ==
 
+
Założenie kirkutu nastąpiło w 1817 roku (lub w 1814 roku). Wówczas to przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 roku kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, co spowodowało poszerzenie cmentarza w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. Kirkut został zdewastowany w czasie II wojny światowej przez hitlerowców. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z 2. połowy XIX wieku. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 roku, zaś najmłodsza z 1902 roku. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na macewach zachowała się dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). W obrębie reliktów ceglanego muru kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące tutaj krzewy.
 +
W 2004 roku kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać współcześnie o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania.
 
<br/>
 
<br/>
 
== Ciekawostki ==
 
== Ciekawostki ==
 
+
Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]].
 
<br/>
 
<br/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
+
''Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie'', red. K. Panimasz, Pasłęk 1996
 +
J. Salm, ''Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka'', [w:] Pasłęk. ''Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997'', red. J. Włodarski, Pasłęk 1997.
 +
A. Mrozek, ''Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni'', [w:] ''Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy'', red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
 
<br/>
 
<br/>
[[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Architektura]][[Kategoria: Budownictwo ludowe]][[Kategoria: Zabytki]][[Kategoria: cmentarze]][[Kategotia: zabytki techniki]]
+
[[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Architektura]]][[Kategoria: Zabytki]][[Kategoria: cmentarze]]
<br/>
 
 
 
Kirkut żydowski w Pasłęku założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego). Stało się to w 1817 roku (lub w 1814 roku). Wówczas to przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 roku kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, co spowodowało poszerzenie cmentarza w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. Kirkut został zdewastowany w czasie II wojny światowej przez hitlerowców. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z 2. połowy XIX wieku. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 roku, zaś najmłodsza z 1902 roku. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na macewach zachowała się dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). W obrębie reliktów ceglanego muru kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące tutaj krzewy.
 
W 2004 roku kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać współcześnie o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania. Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Warmii i Mazurach.
 
[[Plik:pas11.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 
[[Plik:pas12.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 
[[Plik:pas13.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 
[[Plik:pas14.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 
 
 
 
 
Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie, red. K. Panimasz, Pasłęk 1996
 
J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, w: Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997, red. J. Włodarski, Pasłęk 1997.
 
A. Mrozek, Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni, w: Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
[[Kategoria:Turystyka]][[Kategoria: Architektura]][[Kategoria: Budownictwo ludowe]][[Kategoria: Zabytki]]
 
 
<br/>
 
<br/>

Wersja z 12:28, 22 sty 2014

Cmentarze

typ obiektu: kirkut żydowski
datacja: 1817
powiat: elbląski
gmina: Pasłęk
miejscowość: Pasłęk

Kirkut żydowski w Pasłęku

Położenie

Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk
Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk
Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk
Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk

Kirkut żydowski w Pasłęku założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego).

Opis

Założenie kirkutu nastąpiło w 1817 roku (lub w 1814 roku). Wówczas to przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 roku kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, co spowodowało poszerzenie cmentarza w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. Kirkut został zdewastowany w czasie II wojny światowej przez hitlerowców. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z 2. połowy XIX wieku. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 roku, zaś najmłodsza z 1902 roku. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na macewach zachowała się dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). W obrębie reliktów ceglanego muru kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące tutaj krzewy. W 2004 roku kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać współcześnie o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania.

Ciekawostki

Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Warmii i Mazurach.

Bibliografia

Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie, red. K. Panimasz, Pasłęk 1996 J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, [w:] Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997, red. J. Włodarski, Pasłęk 1997. A. Mrozek, Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni, [w:] Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
]