Klewki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Dzieje miejscowości)
 
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |dopełniacz wsi        =     
  |zdjęcie              = Klewki. Kościół.jpg   
+
  |zdjęcie              = klewki.jpg   
  |opis zdjęcia          = Kościół w Klewkach 
+
  |opis zdjęcia          = Kamień ku czci poległych niemieckich żołnierzy w I wojnie światowej.<br>Fot. Mieczysław Kalski
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
''' Klewki ''' (niem. ''Klaukendorf '') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
+
''' Klewki ''' (niem. ''Klaukendorf'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
 
 
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 1047 mieszkańców (łącznie Klewki i Biedówko). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jarzy Pykało]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html purda.pl] [06.04.2014]</ref>.
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 1047 mieszkańców (łącznie Klewki i Biedówko). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jarzy Pykało]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html purda.pl] [06.04.2014]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
{{Galeria|Nazwa= Klewki |wielkość=290|pozycja=right
+
[[Plik:parafiaaklewki1.jpg|right|thumb|288px|Kościół w Klewkach, fot. Mieczysław Kalski]]<br/>
|File: Pałac w Klewkach.jpg|Pałac w Klewkach
 
|File: Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach.jpg|Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach
 
}}
 
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 10 km na południowy wschód od [[Olsztyn|Olsztyna]], w pobliżu [[Jezioro Linowskie|Jeziora Linowskiego]] i [[Jezioro Klebarskie|Jeziora Klebarskiego]].  
 
Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 10 km na południowy wschód od [[Olsztyn|Olsztyna]], w pobliżu [[Jezioro Linowskie|Jeziora Linowskiego]] i [[Jezioro Klebarskie|Jeziora Klebarskiego]].  
Linia 89: Linia 85:
 
*budynek plebanii
 
*budynek plebanii
 
*cmentarz parafialny
 
*cmentarz parafialny
*kapliczka przydrożna
+
*[[Kapliczki w Klewkach|kapliczki przydrożne]] z XIX wieku
 
*dawny pałac i pozostałości folwarku
 
*dawny pałac i pozostałości folwarku
 
*fragmenty parku podworskiego
 
*fragmenty parku podworskiego
 +
 +
==Ciekawostki==
 +
*W Klewkach na tzw. "Malinowym Wzgórzu" latem 2009 roku ekipa filmowców kręciła wybrane sceny do filmu "Kołysanka" (2010) Juliusza Machulskiego.
 +
 +
*Z wsią związana jest ''Legenda o złotym koniu w Klewkach'' zawarta w zbiorze bajek i legend [[lkwim: Maria Zientara-Malewska|Marii Zientary Malewskiej]]  pt. ''O różnych kłobukach, skarbach i zaklętych zamkach''. Opowieść ta bazuje na prastarym ludowym motywie skarbów zakopanych w ziemi, a ukazujących się dobrym ludziom w nagrodę za zacne uczynki.
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
 
*[[Dzień św. Walentego]]
 
*[[Dzień św. Walentego]]
Linia 103: Linia 104:
 
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 
[http://www.purda.pl/soectwa/klewki.html| purda.pl] [12.11.2013]<br/>
 
[http://www.purda.pl/soectwa/klewki.html| purda.pl] [12.11.2013]<br/>
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| WOjewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków] [12.11.2013]<br/>
+
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków] [12.11.2013]<br/>
 
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/>
 
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/>
 
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [12.11.2013]<br/>
 
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [12.11.2013]<br/>

Aktualna wersja na dzień 11:02, 21 kwi 2015

Klewki

Kamień ku czci poległych niemieckich żołnierzy w I wojnie światowej.Fot. Mieczysław Kalski
Kamień ku czci poległych niemieckich żołnierzy w I wojnie światowej.
Fot. Mieczysław Kalski
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Purda
Liczba ludności (2010) 1047 (łącznie: Klewki i Biedówko)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Klewki
Klewki
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Klewki
Klewki
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Klewki (niem. Klaukendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 1047 mieszkańców (łącznie Klewki i Biedówko). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jarzy Pykało[1].

Kościół w Klewkach, fot. Mieczysław Kalski

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 10 km na południowy wschód od Olsztyna, w pobliżu Jeziora Linowskiego i Jeziora Klebarskiego.

Dzieje miejscowości

Klewki to jedna z najstarszych wsi w gminie. Przywilej lokacyjny dla miejscowości został wystawiony przez kapitułę warmińską 13 kwietnia 1352 roku. Nadanie ziemskie na prawie chełmińskim obejmujące 40 łanów otrzymał Prus Klauko Hohenberg. W dokumencie ponad 5 łanów przeznaczano na uposażenie kościoła parafialnego.

Wieś założono na przesmyku pomiędzy jeziorami Klebarskim i Linowskim, w miejscu, gdzie przesmyk ów przecina strumień łączący oba jeziora zwany Linowską Strugą. Nad strumieniem zbudowano młyn. Wieś od imienia zasadźcy została nazwana Klaukendorf, co w tłumaczeniu oznacza "wieś Klauka".

Pierwszy drewniany kościół w XVI wieku zastąpiono murowaną budowlą konsekrowaną w 1581 roku przez biskupa Marcina Kromera. W 1563 roku proboszczem został Marcin Kokoszka z diecezji płockiej; w 1577 roku jego miejsce zajął Sebastian Rembowski z Janowca. Pod koniec XVII stulecia świątynia częściowo spłonęła. Po odbudowie w 1718 roku ponownie strawił ją pożar, ale już w dwa lata później, w 1720 roku, doszło do odbudowy kościoła. W 1829 roku kościół został częściowo przebudowany. Od założenia w XIV wieku aż do 1945 roku znajdował się pod patronatem właścicieli miejscowego majątku.

Wieś uległa zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej.

Na przestrzeni stuleci Klewki kilkakrotnie zmieniały właścicieli. W 1513 roku majątek należał do burgrabiego zamkowego w Olsztynie, Mateusza von Klaukendorfa. Burgrabia był prawdopodobnie potomkiem założyciela wsi. W połowie XVI wieku Klewki były własnością rodziny Rabe. Hans Rabe po przejściu na luteranizm został zmuszony do opuszczenia Warmii.

W 1578 roku kolejnym właścicielem Klewek był szlachcic Krzysztof Woreński. W 1582 roku na 20 łanach założony został folwark. W latach 1638–1641 wieś była własnością szlachcica ze Śląska o nazwisku Pakusz, od którego w 1641 roku nabył Klewki szlachcic polski Eustachy Nencher. Po nim w majątku osiadł także jego brat Jakub. Jakub Nencher jakiś czas później został zatrzymany wraz z synem Karolem za pewne wykroczenie na zamku w Olsztynie (w tej sprawie składał nawet skargę do króla). Dobra odziedziczył jego syn Jan Kazimierz, który zmarł w 1713 roku. Następnie majątek trafił w ręce jego córki Anny Marianny, która wniosła Klewki jako wiano do małżeństwa z Zygmuntem Albertem von Hatten (Hattyńskim), właścicielem majątku w Ełdytach, Świękitach, Pęglitach i Zielonce. Po jego śmierci w 1735 roku majątkiem zarządzała wdowa. Annę Mariannę von Hatten pochowano w miejscowym kościele. Jej nagrobek zachował się do czasów współczesnych. Z rodu von Hatten wywodził się biskup warmiński w latach 1837–1841 – Andrzej Stanisław Hatten-Hattyński.

Klewki i Trękus zostały sprzedane przez Teodora Hattyńskiego Janowi Jerzemu Weissowi, burgrabiemu na zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie. Drugi z jego synów, Paweł, urodził się w Klewkach. Po śmierci ojca majątek trafił w ręce jego brata Karola, kapitana w wojsku polskim. Karol ożenił się ze Symforozą z Grzymałów, szlachcianką z Tracka. W Klewkach przebywał krótko. Po przeniesieniu do Warszawy sprzedał dobra szlachcicowi z Pomorza Johannesowi von Brederlow, pradziadkowi feldmarszałka Paula von Hinderburga. Nabywca był luteraninem, co wkrótce doprowadziło do konfliktu z miejscowym proboszczem walczącym o egzekwowanie od Brederlowa powinności patronackich. W czasie epidemii dżumy zmarli praktycznie wszyscy mieszkańcy wsi.

W 1799 roku nowym właścicielem Klewek był pochodzący z Bawarii baron Reischach von Reichenstein, który wybudował w 1801 roku na terenie majątku nową rezydencję dworską. 24 lata później dobra należały już do Stanisława Carnevalli, kapitana wojska polskiego.

W 1818 roku wieś liczyła 143 mieszkańców. W 1834 roku pojawia się postać niejakiego Ohlenschlägera. W latach 1842–1848 Klewki stanowiły własność Norwega Petera Thorwalda Lousa. W 1848 roku pozostawił sobie Trękus, a Klewki przekazał bratu Karolowi. Karol w 1852 roku założył folwark Karlberg (Wojtkowizna) i Ernestinenhoehe (Wzgórze Ernestyny, obecne Biedówko). W 1867 majątek objął jego syn Carl, który zbudował nowy pałac, a przy nim założył park z cmentarzem rodowym.

W 1883 roku uruchomiono linię kolejową Olsztyn – Szczytno, która odcięła południową część parku od reszty założenia. Po śmierci Lousa w 1902 roku majątkiem zarządzała Erna Lous z domu Seitz. W tym czasie dobra obejmowały obszar 840 ha. W 1913 roku Klewki nabył Franz Otto. Po jego śmierci wdowa poślubiła gospodarza Fritza Klemma. W 1931 roku zadłużone Klewki zostały zlicytowane. Nowym właścicielem został gospodarz z Płoskini Johannes Hopfner. W tym czasie majątek obejmował obszar 487 ha.

Teren parafii zamieszkiwała przede wszystkim polska ludność. W 1861 roku we wsi mieszkało 200 katolików i 42 ewangelików; 176 osób posługiwało się językiem polskim. Proboszcz Franciszek Woelki (1839) oraz jego następca Franciszek Gahbler (1854) odmawiali wygłaszania kazań po niemiecku. W 1911 roku proboszcz Hieronim Poetsch udostępnił swoją stodołę na wiec polski organizowany przez Władysława Pieniężnego, co naraziło Poetscha na szykany ze strony niemieckich władz.

W czasie plebiscytu w 1920 roku za Polską oddano zaledwie 8 głosów. W 1935 roku wieś była zamieszkana przez 211 katolików. Ostatnim właścicielem majątku był Johannes Hӧpfner. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie dawnego majątku założono PGR, który zamknięto w 1992 roku. Po 1945 roku w Klewkach uruchomiono szkołę i przedszkole, działał także sklep. Przez krótki czas nowi mieszkańcy nazywali wieś Radiowem. W 1998 roku Klewki były zamieszkane przez 1074 osoby.

W 2001 roku miejscowość stała się sławna w Polsce za sprawą Bogdana Gasińskiego, zootechnika, który porzucił gospodarstwo w Klewkach po tajemniczym pomorze bydła. Pomór miał pojawić się na skutek działania śmiercionośnego wąglika, który rzekomo hodowali w Klewkach afgańscy talibowie. Inspektorzy ochrony środowiska nie potwierdzili teorii Gasińskiego.

Edukacja

W Klewkach funkcjonuje placówka przedszkolna oraz punkt biblioteczny.

Sport

W miejscowości działa piłkarski klub sportowy LKS Korona Klewki.

Kultura

W Klewkach działa Chór Parafialny im. Elżbiety Gołębiowskiej, wieloletniej organistki w miejscowym kościele. 23 listopada 2014 roku chór obchodził 25-lecie swojej działalności.

Turystyka

  • czerwony szlak rowerowy o długości 25,5 km

Przebieg trasy: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – KabornoNowa Wieś (gmina Purda)KopankiŁajsMałszewo

  • gospodarstwo agroturystyczne "Wiktor"
  • pole kempingowe "Malinowe Wzgórze"

Zabytki

W XIX wieku dobudowano drewnianą wieżę. We wnętrzu kościoła znajduje się barokowy ołtarz główny z końca XVIII wieku, późnogotyckim krucyfiks z XVI wieku, ludowa pieta z XVI stulecia, barokowa ambona

  • budynek plebanii
  • cmentarz parafialny
  • kapliczki przydrożne z XIX wieku
  • dawny pałac i pozostałości folwarku
  • fragmenty parku podworskiego

Ciekawostki

  • W Klewkach na tzw. "Malinowym Wzgórzu" latem 2009 roku ekipa filmowców kręciła wybrane sceny do filmu "Kołysanka" (2010) Juliusza Machulskiego.
  • Z wsią związana jest Legenda o złotym koniu w Klewkach zawarta w zbiorze bajek i legend Marii Zientary Malewskiej pt. O różnych kłobukach, skarbach i zaklętych zamkach. Opowieść ta bazuje na prastarym ludowym motywie skarbów zakopanych w ziemi, a ukazujących się dobrym ludziom w nagrodę za zacne uczynki.

Zobacz też

W 1765 roku w Klewkach ksiądz Mateusz Ksawery Orłowski powołał jedyne na Warmii bractwo św. Walentego. Bractwo istniało do 1816 roku.

Przypisy

  1. purda.pl [06.04.2014]

Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
purda.pl [12.11.2013]
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
verwaltungsgeschichte.de [12.11.2013]