Klon

Klon
Klon Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi [23.09.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Rozogi
Liczba ludności (2010)	473
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-114
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Klon
Położenie na mapie Polski Klon
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Klon (niem. Liebenberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Rozogi. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. W 2010 roku wieś liczyła 473 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Danuta Ruszczyk.

Położenie

Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu mazursko-kurpiowskim. Miejscowość leży w odległości 6,5 km na zachód od Rozóg w pobliżu rzeki Rozogi i na południe od drogi krajowej nr 53 w kierunku Szczytna.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1654 roku jako osada szkatułowa na 56 łanach; sołtysem został niejaki Jana Szymon (lokował również pobliskie Wilamowo w 1646 roku). Urodzajne gleby i położenie wsi na pograniczu sprzyjało napływowi osadników z Mazowsza. Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Klonu brali udział w przemycie broni do Królestwa Polskiego, pod kierunkiem bazy przerzutowej znajdującej się w Rozogach. Po klęsce powstania schroniło się tu wielu uciekinierów – niektórzy z nich pozostali na stałe. O przewadze żywiołu katolickiego w tym czasie świadczy fakt, iż we wsi powstał najpierw kościół katolicki (1866), zaś ewangelicki dopiero w 1930 roku. Klon dość się również wówczas powiększył – w połowie XIX wieku obejmował już 67 łanów i 128 gospodarstw. Rozwój wsi został zahamowany na przełomie XIX i XX wieku: w roku 1893 pożar zniszczył dużą liczbę domów, następnie podczas I wojny światowej zniszczonych zostało 19 domów i 27 zabudowań gospodarczych. Odbudowany Klon w przededniu II wojny światowej był jedną z najgęściej zaludnionych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego. W okresie międzywojennym działało tu koło Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. W plebiscycie z 11 lipca 1920 roku głosy oddało 996 mieszkańców Klonu; za przyłączeniem do Polski zagłosowało 19 osób. Mimo wszystko była to jedyna z największych wsi gminy Rozogi, w której padły jakiekolwiek głosy za Polską. W okresie 1952-1977 do Niemiec (RFN i NRD) wyjechało ogółem 251 mieszkańców Klonu. Wieś zachowała dawny układ ulicówki.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

• 1730 r. – 64 gospodarstwa

• 1782 r. – 60 gospodarstw

• 1818 r. – 503 osoby, 79 gospodarstw

• 1858 r. – 128 gospodarstw

• 1939 r. – 985 osób

Kultura

W Klonie znajduje się wiejska biblioteka założona w 1884 roku jako jedna z pierwszych polskich tego rodzaju placówek na Mazurach. Działa tutaj Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Klon i Okolic.

Szkolnictwo

• szkoła podstawowa

Ludzie związani z miejscowością

• August Hasselberg (1880-1945) – działacz mazurski, urodzony w Suchorowcu (pogranicze gminy Rozogi] i Wielbarka); mieszkał w Klonie
• Jan Lippert (1877-1951) – działacz mazurski, urodził się w Klonie
• Jan Dopatka (1894-1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski

Zabytki

• zabudowa drewniana z XIX i początku XX wieku, unikatowa w skali regionu, wpisana do ewidencji zabytków
• drewniany budynek szkoły na skraju wsi
• pomnik upamiętniający mieszkańców poległych podczas I wojny światowej, przed szkołą
• kościół z 1859 roku, z wysoką wieżą dobudowaną na początku XX wieku
• cmentarz przykościelny z zachowanym dawnym układem, pomnikami i krzyżami
• dawny kościół ewangelicki z XIX wieku, popada w ruinę

Turystyka

W miejscowości ma swój koniec Szlak Mazursko-Kurpiowski: Szczytno - Klon

Inne

Istnieje legenda o rozbójniku Sikorze, który grasował w okolicznych lasach i według podania zabierał bogatym i oddawał biednym.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
2. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
3. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
4. Kudrzycki Zbigniew, Rozogi – wieś mazurska a Kurpie, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, ss. 129-141.
5. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów gminy Rozogi, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 21-29.
6. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów Klonu do 1945 roku, Rocznik Mazurski, t. 11, 2007, ss. 21-34.
7. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach, Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, ss. 3-35.
8. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
9. Majdecka-Strzyżek Anna, Sadłowska-Kolanowska Justyna, Wartości kulturowe krajobrazu mazurskiego na przykładzie zabytkowej wsi Klon, Rocznik Mazurski, t. 5, 2001, ss. 67-72.
10. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
11. Nowotka Marek, Ruchy ludnościowe na pograniczu mazursko-kurpiowskim (po II wojnie światowej w gminie Rozogi), Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 4, 1990, ss. 55-64.
12. Nowotka Marek, Z przeszłości Rozóg i okolic, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 6, 1992, ss. 169-175.
13. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
14. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
15. Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
16. Strona Urzędu Gminy Rozogi [10.09.2013]
17. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
18. Strona Urzędu Gminy Rozogi [30.08.2013]
19. Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi [23.09.2014]

Przypisy

<references>