Kocioł: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Kocioł | |nazwa = Kocioł | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Kotła | |dopełniacz wsi = Kotła | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = piski |
| − | |gmina = | + | |gmina = Pisz |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 240 | + | |liczba ludności = 240 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Kocioł''' (niem. ''Gross Kessel'', od 1938 r. ''Kesselsdorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 240 mieszkańców<ref>łącznie Kocioł, [[Kocioł Duży]], [[Górskie]] i [[Rybitwy]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krystyna Strynkowska]]<ref>[http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [20.09.2013]</ref>. |
| − | + | <br/> <br/> | |
| − | W latach | + | == Położenie == |
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]]. Miejscowość leży w odległości 9,5 km na zachód od [[Biała Piska|Białej Piskiej]], przy drodze krajowej nr 58. W okolicy wsi znajdują się niewielkie jeziorka: [[Jezioro Kociołek|Kociołek]] (6 ha) i [[Jezioro Górskie|Górskie]] (3 ha, częściowo zarośnięte), a także góra [[Góra Salamonik|Salamonik]] o wysokości 168 m n.p.m. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| + | Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1424 roku jako „dwór” na 30 łanach; najprawdopodobniej [[Zakon Krzyżacki|Zakon Krzyżacki]] bez sukcesu próbował utworzyć tu swój majątek. Wieś ostatecznie lokowana została w 1445 roku na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na 46 łanach, z których sześć przyznano sołtysowi Mikołajowi. W XV i XVI wieku wieś nazywana była ''Kesseldorff'' lub ''Kessel''. W 1472 roku istniejący już we wsi młyn został sprzedany Pawłowi Grabowskiemu z Rakowa, wraz z ponad 2 łanami. W 1519 roku funkcjonowały tu dwie karczmy. W 1540 roku Kocioł w dalszym ciągu obejmował 46 łanów gruntu, mieszkało w nim 29 rodzin chłopskich, 1 komornik i 4 szynkarzy. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi w czerwcu 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 72 mieszkańców). Kocioł należał do [[Parafia ewangelicka w Białej Piskiej|parafii ewangelickiej w Białej Piskiej]]. | ||
| + | Począwszy od połowy XVII wieku, gdy w Polsce zakazano działalności braciom polskim (arianom), zaczęli oni napływać do [[Prusy|Prus]], również do [[Starostwo piskie|starostwa piskiego]]. Jedna z takich grup osiadła w Kotle. W 1665 roku we wsi odbył się synod ariański, na który zjechali wyznawcy nie tylko z Prus, ale i z zagranicy – omawiano na nim sytuację arian i dyskutowano nad niebezpieczeństwami zagrażającymi ich wierze. W Kotle odbyły się jeszcze dwukrotnie synody ariańskie: jeden w 1668 roku, datę drugiego trudno ustalić. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Szkoła w Kotle powstała w 1737 roku. W 1935 roku dwóch nauczycieli kształciło tu 94 dzieci. | Szkoła w Kotle powstała w 1737 roku. W 1935 roku dwóch nauczycieli kształciło tu 94 dzieci. | ||
| − | W 1856 roku ukończono budowę biegnącej przez Kocioł szosy (drogi bitej) z Pisza przez [[Orzysz]] do [[Giżycko|Giżycka]] (32 km długości). W latach | + | W 1856 roku ukończono budowę biegnącej przez Kocioł szosy (drogi bitej) z [[Pisz| Pisza]] przez [[Orzysz]] do [[Giżycko|Giżycka]] (32 km długości). W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła z 320 do 368 osób. W 1939 roku miejscowość była zamieszkana przez 449 osób. |
| − | W 1947 roku w Kotle znajdował się jeden ze sklepów należących do [[Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Osadnik”|Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Osadnik”]] w Piszu (założonej 16 sierpnia 1945 roku).Aktualnie wieś jest siedzibą | + | W 1947 roku w Kotle znajdował się jeden ze sklepów należących do [[Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Osadnik”|Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Osadnik”]] w Piszu (założonej 16 sierpnia 1945 roku). |
| + | |||
| + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | * | + | *[[Samuel Przypkowski]] (1592–1670) – polski pisarz religijny i polityczny, poeta, pastor ariański i działacz reformacji |
| − | + | *w 1937 roku zamieszkał tymczasowo w Kotle [[Gustaw Optacy]] – społecznik, działacz mazurski | |
| − | + | == Zabytki == | |
| − | * | + | *drewniana [[Chałupa mazurska w Kotle|chałupa]] z początku XX wieku (nr 3) |
| − | * | + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane |
| − | * | + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Kotle |cmentarz ewangelicki]] z początku XX wieku |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku |
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.<br> | |
| − | + | Hippel Rudolf von, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.<br> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br> | |
| − | + | Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.<br> | |
| − | + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.<br> | |
| − | + | Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.<br> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br> | |
| − | + | [http://www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [10.09.2013] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 78: | Linia 75: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat piski]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Pisz (gmina miejsko-wiejska)]] |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1401-1500]] | |
| − | [[Kategoria: | ||
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 14:47, 20 sty 2015
| Kocioł | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 240 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kocioł | |
| Położenie na mapie Polski  Kocioł | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kocioł (niem. Gross Kessel, od 1938 r. Kesselsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 240 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Strynkowska[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na Równinie Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 9,5 km na zachód od Białej Piskiej, przy drodze krajowej nr 58. W okolicy wsi znajdują się niewielkie jeziorka: Kociołek (6 ha) i Górskie (3 ha, częściowo zarośnięte), a także góra Salamonik o wysokości 168 m n.p.m.
Dzieje miejscowości
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1424 roku jako „dwór” na 30 łanach; najprawdopodobniej Zakon Krzyżacki bez sukcesu próbował utworzyć tu swój majątek. Wieś ostatecznie lokowana została w 1445 roku na prawie chełmińskim na 46 łanach, z których sześć przyznano sołtysowi Mikołajowi. W XV i XVI wieku wieś nazywana była Kesseldorff lub Kessel. W 1472 roku istniejący już we wsi młyn został sprzedany Pawłowi Grabowskiemu z Rakowa, wraz z ponad 2 łanami. W 1519 roku funkcjonowały tu dwie karczmy. W 1540 roku Kocioł w dalszym ciągu obejmował 46 łanów gruntu, mieszkało w nim 29 rodzin chłopskich, 1 komornik i 4 szynkarzy. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi w czerwcu 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 72 mieszkańców). Kocioł należał do parafii ewangelickiej w Białej Piskiej. Począwszy od połowy XVII wieku, gdy w Polsce zakazano działalności braciom polskim (arianom), zaczęli oni napływać do Prus, również do starostwa piskiego. Jedna z takich grup osiadła w Kotle. W 1665 roku we wsi odbył się synod ariański, na który zjechali wyznawcy nie tylko z Prus, ale i z zagranicy – omawiano na nim sytuację arian i dyskutowano nad niebezpieczeństwami zagrażającymi ich wierze. W Kotle odbyły się jeszcze dwukrotnie synody ariańskie: jeden w 1668 roku, datę drugiego trudno ustalić.
Szkoła w Kotle powstała w 1737 roku. W 1935 roku dwóch nauczycieli kształciło tu 94 dzieci. W 1856 roku ukończono budowę biegnącej przez Kocioł szosy (drogi bitej) z Pisza przez Orzysz do Giżycka (32 km długości). W latach 1857–1867 liczba mieszkańców wzrosła z 320 do 368 osób. W 1939 roku miejscowość była zamieszkana przez 449 osób. W 1947 roku w Kotle znajdował się jeden ze sklepów należących do Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Osadnik” w Piszu (założonej 16 sierpnia 1945 roku).
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Ludzie związani z miejscowością
- Samuel Przypkowski (1592–1670) – polski pisarz religijny i polityczny, poeta, pastor ariański i działacz reformacji
- w 1937 roku zamieszkał tymczasowo w Kotle Gustaw Optacy – społecznik, działacz mazurski
Zabytki
- drewniana chałupa z początku XX wieku (nr 3)
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Kocioł, Kocioł Duży, Górskie i Rybitwy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Pisz [20.09.2013]
