Koszary w Olsztynie

Koszary w Olsztynie. Powstawanie kolejnych koszar w Olsztynie było ważnym czynnikiem miastotwórczym. Władze miasta zdawały sobie sprawę z korzyści płynących z funkcjonowania dużego garnizonu i dlatego z radością witały kolejne jednostki wojskowe. Olsztyn pod względem wielkości garnizonu ustępował tylko stolicy wschodniopruskiej prowincji – Królewcowi.

Koszary w Olsztynie
Koszary piechoty nad jeziorem Długim
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Olsztyn
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Koszary w Olsztynie
Położenie na mapie Polski Koszary w Olsztynie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Koszary strzelców

Budowa koszar w latach 1883-1884 i ulokowanie w nich wojska dała początek olsztyńskiemu garnizonowi, który w kolejnych latach systematycznie rozrastał się. Jako pierwsze stacjonowały jednostki w koszarach przy ul. Marcina Kromera. Koszarowce zostały wzniesione w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym; na przełomie wieków zespół zabudowy uzupełniło kasyno z towarzyszącym mu założeniem parkowym. Z zespołu koszarowego zachował się do dziś budynek przy ul. M. Kromera nr 5 i 7, który pierwotnie pełnił funkcje odwachu.

Koszary kawaleryjskie przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego

Pierwsze budynki, łącznie z kasynem oficerskim, zostały wzniesione w latach 1885-1886. W koszarach ulokowano 10. Pułk Dragonów im. Króla Saksonii Alberta (Wschodniopruski). Zespół rozbudowywano wielokrotnie, m.in.: w 1895, 1900, 1927/1928, aż po lata 30-te, wznosząc magazyny, budynki mieszkalne, stajnie, kuźnie i ujeżdżalnię. W 1945 r. koszary zostały podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej, na skute czego zniszczeniom uległa znaczna część budynków koszarowych. Koszary wpisane do rejestru zabytków (2000 r.)

Koszary prywatne (ul. J. Kasprowicza, M. Zientary-Malewskiej)

W latach 1889 – 1890 powstały w Olsztynie kolejne koszary, wzniesione na koszt prywatnego inwestora, który oddał je wojsku w dzierżawę. Od nazwiska budowniczego – Andrzeja Funka – nazywano je „koszarami Funka” lub „koszarami prywatnymi”. Jako pierwszy stacjonował tu batalion 4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II (przeniesiony do Kętrzyna), następnie oddziały piechoty. W 1890 roku przybył ze Szczytna batalion fizylierów, na potrzeby którego rozbudowano koszary, powiększone po raz kolejny w 1909 r. o budynek sztabowy i ujeżdżalnię, wzniesioną zapewne przed pierwszą wojną światową (późniejsze kino „Grunwald”, ob. sala wykładowa szkoły wyższej). Po wojnie koszary wykupiono z rąk prywatnych i zaadaptowano na mieszkania kwaterunkowe. Do dziś zachował się z całego zespołu jeden nieprzekształcony budynek koszarowy (nr 4a, połączony z przebudowanym w latach 1977-1980 odwachem), który obecnie przechodzi remont.

Koszary artylerii

W latach 1887 – 1889, przy obecnej ul. Artyleryjskiej, wzniesiono koszary przeznaczone dla oddziałów artylerii. W ich obrębie oprócz koszarowców powstało również, w pobliżu Łyny, kasyno oficerskie z parkiem, stajnie, wartownie, magazyny itd. Zwiększona ilość wojska spowodowała konieczność rozbudowy koszar, co miało miejsce w latach 1899–1902 (wzdłuż Łyny, w kierunku północnym). Część zachowanych do dziś budynków poddawana jest pracom remontowym.

Koszary piechoty nad jez. Długim

W pobliżu jez. Długiego, pomiędzy ul. Artyleryjską i Leśną, w latach 1897 – 1898, wzniesiono kolejne koszary przeznaczone dla jednostek piechoty. W latach 1910 – 1911 wzniesiono tu nowe bloki koszarowe dla kompani karabinów maszynowych, później rusznikarnię i garaże, rozbudowując także zespół w kierunku północnym, gdzie powstały magazyny amunicji, prochownie i warsztaty. Ta część zespołu określana była jako Minenverfer - Kaserne (koszary miotaczy min – moździerzy), a znajdujące się w ich sąsiedztwie koszary (na południe, w narożniku pomiędzy ul. Leśną i Artyleryjską) koszarami Hindenburga, które wizytował sam patron. W ostatnich latach w obrębie koszar przeprowadzono poważne prace budowlane, podczas których część obiektów wyburzono, część natomiast przekształcono.

Koszary przy ul. Jagiellońskiej

Budowę nowych koszar przy dawnej drodze do Wadąga (ob. ul Jagiellońska) rozpoczęto w 1905 r. Skoszarowano w nich bataliony piechoty, które wkrótce otrzymały miano „Warmińskich”. W latach 1909 – 1910 wzniesiono w ich obrębie budynek sztabowy, a później, po drugiej stronie ul. Jagiellońskiej, dom mieszkalny dla rodzin podoficerów. W okresie pierwszej wojny światowej stacjonował tu 18. Rezerwowy Pułk Piechoty, a po plebiscycie oddział wojsk zmechanizowanych oraz batalion karabinów maszynowych stanowiący obsadę sterowców lotniska w Dywitach. Po przeciwnej stronie ul. Jagiellońskiej (w kierunku wschodnim) planowano budowę kolejnych koszar piechoty, z których zrealizowano jeden obiekt (1914 r.), zachowany do dziś i wykorzystywany jako siedziba szkoły wyższej.

Koszary przy ul. Wincentego Pstrowskiego

Kolejne olsztyńskie koszary oddano do użytku w 1913 r. Zostały one przeznaczone dla nowo uformowanego 2. Pułku Artylerii Ciężkiej. Później stacjonowały tu wojska łączności i oddziały piechoty. Kasyno oficerskie zlokalizowano przy dzisiejszej ul. Żołnierskiej 4 (obecnie hotel i restauracją „Villa Pallas”). Jednostki tu stacjonujące uległy rozwiązaniu w wyniku postanowień traktatu wersalskiego; koszary przejęła wówczas policja państwowa, od której koszary otrzymały miano Schupo – Kaserne (później, od nazwiska generała Morgen Kaserne). W czasie plebiscytu w koszarach stacjonował oddział wojsk angielskich-Królewski Irlandzki Batalion Fizylierów. Na przełomie lat 20. i 30 – tych XX wieku miała tu siedzibę Szkoła Żandarmów. Wojsko powróciło do koszar po dojściu A. Hitlera do władzy (oddziały łączności Wehrmachtu). Koszary poddano modernizacji, przeznaczając je także na siedzibę oddziałów szturmowych S.A. Mieściło się tu także muzeum kryminalistyki. Po 1945 r. stacjonowały tu jednostki KBW. Wojsko opuściło koszary w 2000 r. Dziś mieści się w nich Komenda Wojewódzka Policji.

Koszary przy ul. Warszawskiej

Ostatni zespół koszarowy wzniesiony w Olsztynie przed wybuchem drugiej wojny światowej został zlokalizowany przy ul. Warszawskiej. W latach 1936 – 1938 infrastrukturę koszarową wznosiły lokalne, olsztyńskie firmy. Koszary, których budowę rozpoczęto w 1937 r., oddano do użytku wiosną 1939 r., a już w sierpniu stacjonujące tu jednostki wysłano na front w kierunku Mławy i Działdowa. Stacjonowały tu dwa pułki dragonów - kawalerii zmotoryzowanej. Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej w koszarach urządzono obóz przejściowy dla cudzoziemskich robotników przymusowych III Rzeszy z terenu Prus Wschodnich. Oprócz stacjonującego wojska mieścił się tu również w późniejszym okresie Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Uzbrojenia i Elektroniki. Obecnie są to jedyne w Olsztynie koszary, z których część obiektów jest nadal użytkowana przez wojsko.

Zobacz także

http://muzeum.olsztyn.pl/ms_kaser

Bibliografia

A. Płoski, Zespoły koszarowe w Olsztynie. Historia i problematyka konserwatorska, [w:] Renowacje i Zabytki, Nr 4 948), 20013, s. 124-131