Koszary w Olsztynie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
'''Koszary w Olsztynie'''. Powstawanie kolejnych koszar w Olsztynie było ważnym czynnikiem miastotwórczym. Władze miasta zdawały sobie sprawę z korzyści płynących z funkcjonowania dużego garnizonu i dlatego z radością witały kolejne jednostki wojskowe. Olsztyn pod względem wielkości garnizonu ustępował tylko stolicy wschodniopruskiej prowincji – Królewcowi.
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Koszary w Olsztynie
 
  |nazwa                = Koszary w Olsztynie
Linia 6: Linia 4:
 
  |flaga wsi            =   
 
  |flaga wsi            =   
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Koszar w Olsztynie
+
  |dopełniacz wsi        = Olsztyna
 
  |zdjęcie              = koszary nad jez. Długim w Olsztynie.jpg   
 
  |zdjęcie              = koszary nad jez. Długim w Olsztynie.jpg   
  |opis zdjęcia          = Koszary piechoty nad jeziorem Długim
+
  |opis zdjęcia          = Koszary piechoty nad jeziorem Długim w Olsztynie.<br>Fot. Adam Płoski.
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 31: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
 +
'''Koszary w Olsztynie''' – kompleksy dawnych zabudowań wojskowych zlokalizowanych w różnych częściach [[Olsztyn|Olsztyna]]. Z racji dużej liczby zespołów koszarowych ulokowanych w mieście Olsztyn przed I wojną światową zwany był "miastem koszar" lub  "miastem żołnierzy". 
 +
<br/><br/>
 +
==Historia==
 +
Powstawanie koszar w Olsztynie było ważnym czynnikiem miastotwórczym. Władze miasta zdawały sobie sprawę z korzyści płynących z funkcjonowania dużego garnizonu i dlatego z radością witały kolejne jednostki wojskowe. Olsztyn pod względem wielkości garnizonu ustępował tylko stolicy wschodniopruskiej prowincji – [[Królewiec|Królewcowi]].
 +
 +
===Koszary strzelców===
 +
Budowa koszar w latach 1883–1884 przy obecnej ul. M. Kromera dała początek olsztyńskiemu garnizonowi. Jako pierwsze stacjonowały tu jednostki strzelców. Koszarowce zostały wzniesione w konstrukcji tzw. muru pruskiego. Na przełomie XIX/XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie koszar wybudowano kasyno z towarzyszącym mu parkiem.
 +
 +
Po pierwszej wojnie światowej koszary zostały zaadaptowane na mieszkania. Funkcję taką pełniły do czasu rozbiórki w latach 80. XX w. Z dawnych koszar zachował się do dziś budynek przy ul. M. Kromera nr 5 i 7, który pierwotnie pełnił funkcje odwachu.
 +
 +
===Koszary kawaleryjskie przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego===
 +
Pierwsze budynki, łącznie z kasynem oficerskim, zostały wzniesione w latach 1885–1886. W koszarach ulokowano 10. Pułk Dragonów im. Króla Saksonii Alberta (Wschodniopruski). Zespół rozbudowywano wielokrotnie, m.in. w roku 1895, 1900, w latach 1927– 1928, aż po lata 30. XX w., wznosząc magazyny, budynki mieszkalne, stajnie, kuźnie i ujeżdżalnię.
 +
 +
W 1945 r. koszary zostały podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej, na skutek czego zniszczeniom uległa znaczna część budynków koszarowych. Koszary, potocznie zwane "koszarami dragonów", wpisane zostały do rejestru zabytków w 2000 r.
  
==Koszary strzelców==
+
===Koszary prywatne (ul. J. Kasprowicza, M. Zientary-Malewskiej)===
Budowa koszar w latach 1883-1884 i ulokowanie w nich wojska dała początek olsztyńskiemu garnizonowi, który w kolejnych latach systematycznie rozrastał się. Jako pierwsze stacjonowały jednostki w koszarach przy ul. Marcina Kromera. Koszarowce zostały wzniesione w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym; na przełomie wieków zespół zabudowy uzupełniło kasyno z towarzyszącym mu założeniem parkowym. Z zespołu koszarowego zachował się do dziś budynek przy ul. M. Kromera nr 5 i 7, który pierwotnie pełnił funkcje odwachu.
+
W latach 1889–1890 powstały w Olsztynie kolejne koszary, wzniesione na koszt prywatnego inwestora, który oddał je wojsku w dzierżawę. Od nazwiska budowniczego [[Andrzej Funk|Andrzeja Funka]] nazywano je "koszarami Funka" lub "koszarami prywatnymi". Jako pierwszy stacjonował tu batalion 4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II (przeniesiony do [[Kętrzyn|Kętrzyna]]), następnie oddziały piechoty. W 1890 roku przybył ze [[Szczytno|Szczytna]] batalion fizylierów, na potrzeby którego rozbudowano koszary, powiększone po raz kolejny w 1909 r. o budynek sztabowy i ujeżdżalnię, wzniesioną zapewne przed pierwszą wojną światową (późniejsze kino "Grunwald", ob. sala wykładowa szkoły wyższej). Po wojnie koszary wykupiono z rąk prywatnych i zaadaptowano na mieszkania kwaterunkowe. Do dziś zachował się z całego zespołu jeden nieprzekształcony budynek koszarowy (nr 4a, połączony z przebudowanym w latach 1977–1980 odwachem), który obecnie przechodzi remont.
  
==Koszary kawaleryjskie przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego==
+
W latach 1888– 1890 wybudowano kolejne prywatne koszary (inwestorem był właściciel cegielni [[Florian Matern]]) przy ul. Zientary-Malewskiej. Koszary tworzyło pięć koszarowców nieodbiegających wyglądem od wznoszonych w tym okresie budynków mieszkalnych. Po pierwszej wojnie światowej także zaadaptowano je na mieszkania. Są to budynki przy ul. [[lkwim:Maria Zientara-Malewska|Marii Zientary–Malewskiej]] nr 5, 7, 9 i 9A.  
Pierwsze budynki, łącznie z kasynem oficerskim, zostały wzniesione w latach 1885-1886. W koszarach ulokowano 10. Pułk Dragonów im. Króla Saksonii Alberta (Wschodniopruski). Zespół rozbudowywano wielokrotnie, m.in.: w 1895, 1900, 1927/1928, aż po lata 30-te, wznosząc magazyny, budynki mieszkalne, stajnie, kuźnie i ujeżdżalnię. W 1945 r. koszary zostały podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej, na skute czego zniszczeniom uległa znaczna część budynków koszarowych. Koszary wpisane do rejestru zabytków (2000 r.)
 
  
==Koszary prywatne (ul. J. Kasprowicza, M. Zientary-Malewskiej) ==
+
===Koszary artylerii===
W latach 1889 – 1890 powstały w Olsztynie kolejne koszary, wzniesione na koszt prywatnego inwestora, który oddał je wojsku w dzierżawę. Od nazwiska budowniczego – Andrzeja Funka – nazywano je „koszarami Funka” lub „koszarami prywatnymi”. Jako pierwszy stacjonował tu batalion 4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II (przeniesiony do Kętrzyna), następnie oddziały piechoty. W 1890 roku przybył ze Szczytna batalion fizylierów, na potrzeby którego rozbudowano koszary, powiększone po raz kolejny w 1909 r. o budynek sztabowy i ujeżdżalnię, wzniesioną zapewne przed pierwszą wojną światową (późniejsze kino „Grunwald”, ob. sala wykładowa szkoły wyższej). Po wojnie koszary wykupiono z rąk prywatnych i zaadaptowano na mieszkania kwaterunkowe. Do dziś zachował się z całego zespołu jeden nieprzekształcony budynek koszarowy (nr 4a, połączony z przebudowanym w latach 1977-1980 odwachem), który obecnie przechodzi remont.
+
W latach 1887–1889 przy obecnej ul. Artyleryjskiej wzniesiono koszary przeznaczone dla wojsk artylerii. Oprócz koszarowców wybudowano także kasyno oficerskie z parkiem, stajnie, wartownie, magazyny i inne niezbędne budynki. Koszary rozbudowano w latach 1899–1902. Obecnie większość budynków zespołu koszarowego przeszła remont kapitalny.
  
==Koszary artylerii==
+
===Koszary piechoty nad Jeziorem Długim===
W latach 1887 – 1889, przy obecnej ul. Artyleryjskiej, wzniesiono koszary przeznaczone dla oddziałów artylerii. W ich obrębie oprócz koszarowców powstało również, w pobliżu Łyny, kasyno oficerskie z parkiem, stajnie, wartownie, magazyny itd. Zwiększona ilość wojska spowodowała konieczność rozbudowy koszar, co miało miejsce w latach 1899–1902 (wzdłuż Łyny, w kierunku północnym). Część zachowanych do dziś budynków poddawana jest pracom remontowym.
+
Koszary wybudowano pomiędzy ul. Artyleryjską i Leśną w latach 1897–1898. Rozbudowano je w okresie od 1910 do 1911 roku. Wzniesiono wówczas koszarowce dla kompanii karabinów maszynowych, rusznikarnię i garaże oraz magazyny amunicji, prochownie i warsztaty. Koszary dzieliły się na dwa zespoły, z których jeden (w narożniku ul. Leśnej i Artyleryjskiej) nazywany był "koszarami Hindenburga".
  
==Koszary piechoty nad jez. Długim==
+
===Koszary przy ul. Jagiellońskiej===
W pobliżu jez. Długiego, pomiędzy ul. Artyleryjską i Leśną, w latach 1897 – 1898, wzniesiono kolejne koszary przeznaczone dla jednostek piechoty. W latach 1910 – 1911 wzniesiono tu nowe bloki koszarowe dla kompani karabinów maszynowych, później rusznikarnię i garaże, rozbudowując także zespół w kierunku północnym, gdzie powstały magazyny amunicji, prochownie i warsztaty. Ta część zespołu określana była jako Minenverfer - Kaserne (koszary miotaczy min – moździerzy), a znajdujące się w ich sąsiedztwie koszary (na południe, w narożniku pomiędzy ul. Leśną i Artyleryjską) koszarami Hindenburga, które wizytował sam patron.
+
Budowę koszar rozpoczęto w 1905 r. Ulokowano w nich bataliony piechoty, które wkrótce otrzymały miano "Warmińskich". W latach 1909–1910 wzniesiono budynek sztabowy. W okresie pierwszej wojny światowej stacjonował tu 18. Rezerwowy Pułk Piechoty, a po [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscycie]] oddział wojsk zmechanizowanych oraz batalion karabinów maszynowych stanowiący obsadę sterowców lotniska w Dywitach.  
W ostatnich latach w obrębie koszar przeprowadzono poważne prace budowlane, podczas których część obiektów wyburzono, część natomiast przekształcono.
 
  
==Koszary przy ul. Jagiellońskiej==
+
Po przeciwnej stronie ul. Jagiellońskiej (w kierunku wschodnim) planowano budowę kolejnych koszar piechoty. Powstał jeden koszarowiec (1914 r.), dziś wykorzystywany przez szkołę wyższą.  
Budowę nowych koszar przy dawnej drodze do Wadąga (ob. ul Jagiellońska) rozpoczęto w 1905 r. Skoszarowano w nich bataliony piechoty, które wkrótce otrzymały miano „Warmińskich”. W latach 1909 – 1910 wzniesiono w ich obrębie budynek sztabowy, a później, po drugiej stronie ul. Jagiellońskiej, dom mieszkalny dla rodzin podoficerów. W okresie pierwszej wojny światowej stacjonował tu 18. Rezerwowy Pułk Piechoty, a po plebiscycie oddział wojsk zmechanizowanych oraz batalion karabinów maszynowych stanowiący obsadę sterowców lotniska w Dywitach. Po przeciwnej stronie ul. Jagiellońskiej (w kierunku wschodnim) planowano budowę kolejnych koszar piechoty, z których zrealizowano jeden obiekt (1914 r.), zachowany do dziś i wykorzystywany jako siedziba szkoły wyższej.  
 
  
==Koszary przy ul. Wincentego Pstrowskiego==
+
===Koszary przy ul. Wincentego Pstrowskiego===
Kolejne olsztyńskie koszary oddano do użytku w 1913 r. Zostały one przeznaczone dla nowo uformowanego 2. Pułku Artylerii Ciężkiej. Później stacjonowały tu wojska łączności i oddziały piechoty. Kasyno oficerskie zlokalizowano przy dzisiejszej ul. Żołnierskiej 4 (obecnie hotel i restauracją „Villa Pallas”). Jednostki tu stacjonujące uległy rozwiązaniu w wyniku postanowień traktatu wersalskiego; koszary przejęła wówczas policja państwowa, od której koszary otrzymały miano Schupo – Kaserne (później, od nazwiska generała Morgen Kaserne). W czasie plebiscytu w koszarach stacjonował oddział wojsk angielskich-Królewski Irlandzki Batalion Fizylierów. Na przełomie lat 20. i 30 – tych XX wieku miała tu siedzibę Szkoła Żandarmów. Wojsko powróciło do koszar po dojściu A. Hitlera do władzy (oddziały łączności Wehrmachtu). Koszary poddano modernizacji, przeznaczając je także na siedzibę oddziałów szturmowych S.A. Mieściło się tu także muzeum kryminalistyki. Po 1945 r. stacjonowały tu jednostki KBW. Wojsko opuściło koszary w 2000 r. Dziś mieści się w nich Komenda Wojewódzka Policji.
+
Koszary zostały oddane do użytku w 1913 r. Pułkowi Artylerii Ciężkiej. Później stacjonowały tu wojska łączności i oddziały piechoty. Kasyno oficerskie działało przy ul. Żołnierskiej (obecnie hotel i restauracja "Villa Pallas"). Jednostki tu stacjonujące uległy rozwiązaniu w wyniku postanowień traktatu wersalskiego; koszary przejęła wówczas policja państwowa, od której koszary otrzymały miano Schupo–Kaserne (później, od nazwiska generała Morgen-Kaserne). W czasie plebiscytu w koszarach stacjonował oddział wojsk angielskich Królewski Irlandzki Batalion Fizylierów. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku miała tu siedzibę Szkoła Żandarmów.
  
==Koszary przy ul. Warszawskiej==
+
Wojsko wróciło do koszar po dojściu Hitlera do władzy (oddziały łączności Wehrmachtu). Koszary poddano modernizacji, przeznaczając je także na siedzibę oddziałów szturmowych S.A. Mieściło się tu również muzeum kryminalistyki. Po 1945 r. w koszarach stacjonowały jednostki Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wojsko stacjonowało w koszarach do 2000 r. Dziś budynki dawnych koszar użytkuje policja.  
Ostatni zespół koszarowy wzniesiony w Olsztynie przed wybuchem drugiej wojny światowej został zlokalizowany przy ul. Warszawskiej. W latach 1936 – 1938 infrastrukturę koszarową wznosiły lokalne, olsztyńskie firmy. Koszary, których budowę rozpoczęto w 1937 r., oddano do użytku wiosną 1939 r., a już w sierpniu stacjonujące tu jednostki wysłano na front w kierunku Mławy i Działdowa. Stacjonowały tu dwa pułki dragonów - kawalerii zmotoryzowanej. Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej w koszarach urządzono obóz przejściowy dla cudzoziemskich robotników przymusowych III Rzeszy z terenu Prus Wschodnich. Oprócz stacjonującego wojska mieścił się tu również w późniejszym okresie Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Uzbrojenia i Elektroniki. Obecnie są to jedyne w Olsztynie koszary, z których część obiektów jest nadal użytkowana przez wojsko.
 
  
==Zobacz także==
+
===Koszary przy ul. Warszawskiej===
http://muzeum.olsztyn.pl/ms_kaser
+
Budowa koszar trwała od 1937 r. do wiosny 1939 r. Stacjonujące tu jednostki zmotoryzowane wysłano na front w kierunku Mławy i [[Działdowo|Działdowa]] w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej, po zakończeniu której w koszarach urządzono obóz przejściowy dla cudzoziemców będących robotnikami przymusowymi w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]].
 +
Później koszary zajął Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Uzbrojenia i Elektroniki. Do dziś w koszarach stacjonuje wojsko.
  
 +
==Zobacz też==
 +
[http://muzeum.olsztyn.pl/ms_kaser  Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie] [09.02.2015]<br/>
 +
[http://muzeum.olsztyn.pl/kasernopolis-miasto-koszar,664 Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, ''Kasernopolis - miasto koszar''] [09.02.2015]<br/>
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
A. Płoski, Zespoły koszarowe w Olsztynie. Historia i problematyka konserwatorska, [w:] Renowacje i Zabytki, Nr 4 948), 20013, s. 124-131
+
A. Płoski, ''Zespoły koszarowe w Olsztynie. Historia i problematyka konserwatorska'', [w:] "Renowacje i Zabytki", nr 4 (48), 20013, s. 124-131.<br/>
  
[[Plik:01 - ul. Kromera.jpg|290px|right|thumb|Odwach dawnych koszar strzelców przy ul. Kromera]]
+
[[Plik:01 - ul. Kromera.jpg|290px|right|thumb|Odwach koszar strzelców przy ul. Kromera. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:02 - Koszary Dragonów (9).jpg|290px|right|thumb|Jeden z budynków dawnych koszar Dragonów przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego]]
+
[[Plik:02 - Koszary Dragonów (9).jpg|290px|right|thumb|Jeden z budynków koszar Dragonów przy ul. Gietkowskiej i ul. Dąbrowskiego. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:03 - ul. Kasprowicza (4).jpg|290px|right|thumb|Koszary prywatne przy ul. Kasprowicza]]
+
[[Plik:03 - ul. Kasprowicza (4).jpg|290px|right|thumb|Koszary prywatne przy ul. Kasprowicza. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:04 - ul. Zientary-Malewskiej.jpg|290px|right|thumb|Koszary prywatne przy ul. Zientary-Malewskiej]]
+
[[Plik:04 - ul. Zientary-Malewskiej.jpg|290px|right|thumb|Koszary prywatne przy ul. Zientary-Malewskiej. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:05 - koszary_Artylerii (1).jpg|290px|right|thumb|Koszary artylerii]]
+
[[Plik:05 - koszary_Artylerii (1).jpg|290px|right|thumb|Koszary artylerii przy ul. Artyleryjskiej. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:Szczytno_2.jpg|290px|right|thumb|Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu]]
+
[[Plik:06 - ul. Jagiellońska (7).jpg|290px|right|thumb|Koszary piechoty przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:06 - ul. Jagiellońska (7).jpg|290px|right|thumb|Koszary piechoty przy ul. Jagiellońskiej]]
+
[[Plik:07 - Olsztyn - ul. Jagiellońska 59 - d. koszary - JP(18).jpg|290px|right|thumb|Koszarowiec przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:07 - Olsztyn - ul. Jagiellońska 59 - d. koszary - JP(18).jpg|290px|right|thumb|Koszarowiec przy ul. Jagiellońskiej]]
+
[[Plik:09 - ul. Pstrowskiego (4).jpg|290px|right|thumb|Koszary przy ul. Pstrowskiego. Fot. Adam Płoski.]]
[[Plik:08 - ul. Warszawska (1).jpg|290px|right|thumb|Koszary przy al. Warszawskiej]]
+
[[Plik:08 - ul. Warszawska (1).jpg|290px|right|thumb|Koszary przy al. Warszawskiej. Fot. Adam Płoski.]]
[[09 - ul. Pstrowskiego (4).jpg|290px|right|thumb|Koszary przy ul. Pstrowskiego]]
 
  
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: gmina Olsztyn]]
+
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Inne obiekty architektury]][[Kategoria: Olsztyn]] [[Kategoria: 1801-1918]] [[Kategoria: 1919-1944]]

Aktualna wersja na dzień 13:30, 16 mar 2015

Koszary w Olsztynie

Koszary piechoty nad jeziorem Długim w Olsztynie.Fot. Adam Płoski.
Koszary piechoty nad jeziorem Długim w Olsztynie.
Fot. Adam Płoski.
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Olsztyn
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Koszary w Olsztynie
Koszary w Olsztynie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Koszary w Olsztynie
Koszary w Olsztynie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Koszary w Olsztynie – kompleksy dawnych zabudowań wojskowych zlokalizowanych w różnych częściach Olsztyna. Z racji dużej liczby zespołów koszarowych ulokowanych w mieście Olsztyn przed I wojną światową zwany był "miastem koszar" lub "miastem żołnierzy".

Historia

Powstawanie koszar w Olsztynie było ważnym czynnikiem miastotwórczym. Władze miasta zdawały sobie sprawę z korzyści płynących z funkcjonowania dużego garnizonu i dlatego z radością witały kolejne jednostki wojskowe. Olsztyn pod względem wielkości garnizonu ustępował tylko stolicy wschodniopruskiej prowincji – Królewcowi.

Koszary strzelców

Budowa koszar w latach 1883–1884 przy obecnej ul. M. Kromera dała początek olsztyńskiemu garnizonowi. Jako pierwsze stacjonowały tu jednostki strzelców. Koszarowce zostały wzniesione w konstrukcji tzw. muru pruskiego. Na przełomie XIX/XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie koszar wybudowano kasyno z towarzyszącym mu parkiem.

Po pierwszej wojnie światowej koszary zostały zaadaptowane na mieszkania. Funkcję taką pełniły do czasu rozbiórki w latach 80. XX w. Z dawnych koszar zachował się do dziś budynek przy ul. M. Kromera nr 5 i 7, który pierwotnie pełnił funkcje odwachu.

Koszary kawaleryjskie przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego

Pierwsze budynki, łącznie z kasynem oficerskim, zostały wzniesione w latach 1885–1886. W koszarach ulokowano 10. Pułk Dragonów im. Króla Saksonii Alberta (Wschodniopruski). Zespół rozbudowywano wielokrotnie, m.in. w roku 1895, 1900, w latach 1927– 1928, aż po lata 30. XX w., wznosząc magazyny, budynki mieszkalne, stajnie, kuźnie i ujeżdżalnię.

W 1945 r. koszary zostały podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej, na skutek czego zniszczeniom uległa znaczna część budynków koszarowych. Koszary, potocznie zwane "koszarami dragonów", wpisane zostały do rejestru zabytków w 2000 r.

Koszary prywatne (ul. J. Kasprowicza, M. Zientary-Malewskiej)

W latach 1889–1890 powstały w Olsztynie kolejne koszary, wzniesione na koszt prywatnego inwestora, który oddał je wojsku w dzierżawę. Od nazwiska budowniczego Andrzeja Funka nazywano je "koszarami Funka" lub "koszarami prywatnymi". Jako pierwszy stacjonował tu batalion 4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II (przeniesiony do Kętrzyna), następnie oddziały piechoty. W 1890 roku przybył ze Szczytna batalion fizylierów, na potrzeby którego rozbudowano koszary, powiększone po raz kolejny w 1909 r. o budynek sztabowy i ujeżdżalnię, wzniesioną zapewne przed pierwszą wojną światową (późniejsze kino "Grunwald", ob. sala wykładowa szkoły wyższej). Po wojnie koszary wykupiono z rąk prywatnych i zaadaptowano na mieszkania kwaterunkowe. Do dziś zachował się z całego zespołu jeden nieprzekształcony budynek koszarowy (nr 4a, połączony z przebudowanym w latach 1977–1980 odwachem), który obecnie przechodzi remont.

W latach 1888– 1890 wybudowano kolejne prywatne koszary (inwestorem był właściciel cegielni Florian Matern) przy ul. Zientary-Malewskiej. Koszary tworzyło pięć koszarowców nieodbiegających wyglądem od wznoszonych w tym okresie budynków mieszkalnych. Po pierwszej wojnie światowej także zaadaptowano je na mieszkania. Są to budynki przy ul. Marii Zientary–Malewskiej nr 5, 7, 9 i 9A.

Koszary artylerii

W latach 1887–1889 przy obecnej ul. Artyleryjskiej wzniesiono koszary przeznaczone dla wojsk artylerii. Oprócz koszarowców wybudowano także kasyno oficerskie z parkiem, stajnie, wartownie, magazyny i inne niezbędne budynki. Koszary rozbudowano w latach 1899–1902. Obecnie większość budynków zespołu koszarowego przeszła remont kapitalny.

Koszary piechoty nad Jeziorem Długim

Koszary wybudowano pomiędzy ul. Artyleryjską i Leśną w latach 1897–1898. Rozbudowano je w okresie od 1910 do 1911 roku. Wzniesiono wówczas koszarowce dla kompanii karabinów maszynowych, rusznikarnię i garaże oraz magazyny amunicji, prochownie i warsztaty. Koszary dzieliły się na dwa zespoły, z których jeden (w narożniku ul. Leśnej i Artyleryjskiej) nazywany był "koszarami Hindenburga".

Koszary przy ul. Jagiellońskiej

Budowę koszar rozpoczęto w 1905 r. Ulokowano w nich bataliony piechoty, które wkrótce otrzymały miano "Warmińskich". W latach 1909–1910 wzniesiono budynek sztabowy. W okresie pierwszej wojny światowej stacjonował tu 18. Rezerwowy Pułk Piechoty, a po plebiscycie oddział wojsk zmechanizowanych oraz batalion karabinów maszynowych stanowiący obsadę sterowców lotniska w Dywitach.

Po przeciwnej stronie ul. Jagiellońskiej (w kierunku wschodnim) planowano budowę kolejnych koszar piechoty. Powstał jeden koszarowiec (1914 r.), dziś wykorzystywany przez szkołę wyższą.

Koszary przy ul. Wincentego Pstrowskiego

Koszary zostały oddane do użytku w 1913 r. Pułkowi Artylerii Ciężkiej. Później stacjonowały tu wojska łączności i oddziały piechoty. Kasyno oficerskie działało przy ul. Żołnierskiej (obecnie hotel i restauracja "Villa Pallas"). Jednostki tu stacjonujące uległy rozwiązaniu w wyniku postanowień traktatu wersalskiego; koszary przejęła wówczas policja państwowa, od której koszary otrzymały miano Schupo–Kaserne (później, od nazwiska generała Morgen-Kaserne). W czasie plebiscytu w koszarach stacjonował oddział wojsk angielskich – Królewski Irlandzki Batalion Fizylierów. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku miała tu siedzibę Szkoła Żandarmów.

Wojsko wróciło do koszar po dojściu Hitlera do władzy (oddziały łączności Wehrmachtu). Koszary poddano modernizacji, przeznaczając je także na siedzibę oddziałów szturmowych S.A. Mieściło się tu również muzeum kryminalistyki. Po 1945 r. w koszarach stacjonowały jednostki Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wojsko stacjonowało w koszarach do 2000 r. Dziś budynki dawnych koszar użytkuje policja.

Koszary przy ul. Warszawskiej

Budowa koszar trwała od 1937 r. do wiosny 1939 r. Stacjonujące tu jednostki zmotoryzowane wysłano na front w kierunku Mławy i Działdowa w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej, po zakończeniu której w koszarach urządzono obóz przejściowy dla cudzoziemców będących robotnikami przymusowymi w Prusach Wschodnich. Później koszary zajął Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Uzbrojenia i Elektroniki. Do dziś w koszarach stacjonuje wojsko.

Zobacz też

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie [09.02.2015]
Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Kasernopolis - miasto koszar [09.02.2015]

Bibliografia

A. Płoski, Zespoły koszarowe w Olsztynie. Historia i problematyka konserwatorska, [w:] "Renowacje i Zabytki", nr 4 (48), 20013, s. 124-131.

Odwach koszar strzelców przy ul. Kromera. Fot. Adam Płoski.
Jeden z budynków koszar Dragonów przy ul. Gietkowskiej i ul. Dąbrowskiego. Fot. Adam Płoski.
Koszary prywatne przy ul. Kasprowicza. Fot. Adam Płoski.
Koszary prywatne przy ul. Zientary-Malewskiej. Fot. Adam Płoski.
Koszary artylerii przy ul. Artyleryjskiej. Fot. Adam Płoski.
Koszary piechoty przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.
Koszarowiec przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.
Koszary przy ul. Pstrowskiego. Fot. Adam Płoski.
Koszary przy al. Warszawskiej. Fot. Adam Płoski.