Koszelewy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Koszelewów |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = działdowski | |powiat = działdowski | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Koszelewy ''' (niem. ''Gross Koschlau'') – | + | ''' Koszelewy ''' (niem. ''Gross Koschlau'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]], w [[Rybno (gmina wiejska)|gminie Rybno]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do województwa ciechanowskiego. |
| − | + | Wieś w 2010 roku liczyła 595 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bogumiła Ankiewicz]]<ref>[http://bip.gminarybno.pl/ Strona Urzędu Gminy Rybno] [05.12.2013]</ref>. | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w południowej części województwa | + | Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]] i Niziny Mazowieckiej, 7,5 km na południe od [[Rybno|Rybna]] i 14 km na północny wschód od [[Lidzbark|Lidzbarka]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. W 1328 roku polscy rycerze Dobiesław i Więcesław otrzymali | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. W 1328 roku polscy rycerze Dobiesław i Więcesław otrzymali 120 łanów na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Po bezpotomnej śmierci owych rycerzy włości powróciły do Zakonu. W 1481 roku 40 łanów w Koszelewach nadano [[Bernat Babiszewski| Bernatowi Babiszewskiemu]], który w zamian zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej. Od 1544 roku przez niemal dwa stulecia wieś należała do rodziny [[Rodzina von Oelsnitz |von Oelsnitz]] (Oleśnickich), a na początku XVIII wieku do [[Rodzina Ostaszewskich |Ostaszewskich]] i [[Rodzina Zamięckich |Zamięckich]]; później właścicielami byli Niemcy. Na początku XVII wieku był tu prawdopodobnie dwór myśliwski, natomiast istniejący do dziś pałac wzniósł w drugiej połowie XVIII wieku ówczesny właściciel [[Samuel von Haubnitz]]; w 1830 roku pałac został przebudowany w stylu neogotyckim. Pod koniec XIX wieku część majątku rozparcelowano między osadników przybyłych z Niemiec. W 1880 roku folwark w Koszelewach dysponował gorzelnią i dwoma tartakami. |
Pierwszy drewniany kościół powstał już w połowie XIV wieku, lecz został zniszczony podczas wojny 1410 roku. W 1481 roku Bernat Babiszewski ufundował nowy drewniany kościół; po reformacji przekształcony został w świątynię ewangelicką. Zaczął z czasem popadać w ruinę; został odbudowany w 1774 roku. Ostatecznie rozebrano go w latach 60. XX wieku, pozostawiając jedynie wieżę. Kościół katolicki zbudowano w Koszelewach w okresie międzywojennym; stojącą obok niego dzwonnicę drewnianą wzniesiono w 1997 roku. | Pierwszy drewniany kościół powstał już w połowie XIV wieku, lecz został zniszczony podczas wojny 1410 roku. W 1481 roku Bernat Babiszewski ufundował nowy drewniany kościół; po reformacji przekształcony został w świątynię ewangelicką. Zaczął z czasem popadać w ruinę; został odbudowany w 1774 roku. Ostatecznie rozebrano go w latach 60. XX wieku, pozostawiając jedynie wieżę. Kościół katolicki zbudowano w Koszelewach w okresie międzywojennym; stojącą obok niego dzwonnicę drewnianą wzniesiono w 1997 roku. | ||
| − | W 1919 roku na mocy | + | W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. Pałac zaczął niszczeć, a majątek był zadłużony i zaniedbany. W 1935 roku kupił go [[Jan Rutkowski]], który rozpoczął prace nad przywróceniem mu dawnej świetności; przerwał je wybuch [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojny światowej]]. W 1939 roku wieś znalazła się pod okupacją niemiecką. Po wojnie na bazie dawnego majątku założono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne]]; pałac, park i zabudowania dworskie z upływem lat zaczęły stopniowo niszczeć; ostatni remont przeprowadzono w 1957 roku. W połowie lat 50. Koszelewy były krótko siedzibą [[Gromada Koszelewy|gromady]]. |
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1858 | + | *1858 r. – 291 osób |
| − | 1880 | + | *1880 r. – 400 osób |
| − | 1910 | + | *1910 r. – 1860 osób |
| − | 1931 | + | *1931 r. – 593 osoby |
| − | + | == Szkolnictwo == | |
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa w Koszelewach|szkoła podstawowa]] | |
| − | == | ||
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Koszelewach]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół ewangelicki w Koszelewach| | + | *[[Kościół ewangelicki w Koszelewach|kościół ewangelicki]] z drugiej połowy XVIII wieku; rozebrany w 1966 roku, pozostawiono jedynie wieżę |
| − | *[[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Koszelewach| | + | *[[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Koszelewach|kościół]] z lat 1926–1927 |
| − | *[[Pałac w Koszelewach| | + | *[[Pałac w Koszelewach|zespół pałacowy]]: pałac z drugiej połowy XVIII wieku, przebudowany około 1830 roku w stylu neogotyckim |
| − | * | + | *park podworski z XIX wieku, zaniedbany, szczątkowo zachowane oczko wodne; wśród drzewostanu ponad stuletnie kasztanowce, lipy, topole |
| − | * | + | *zabudowania gospodarcze w zespole pałacowym: kuźnia, stodoła, stajnia z wozownią (obecnie przebudowana), dwa czworaki, dwie obory |
| − | * | + | *dawny ewangelicki dom parafialny z 1912 roku |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki przykościelny z XVIII wieku, zdewastowany |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, zdewastowany |
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 82: | Linia 73: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/neidenburg.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/neidenburg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | + | #[http://bip.gminarybno.pl/ Strona Urzędu Gminy Rybno] [05.12.2013] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 12:16, 23 lip 2014
| Koszelewy | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | działdowski |
| Gmina | Rybno |
| Liczba ludności (2010) | 595 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Koszelewy | |
| Położenie na mapie Polski  Koszelewy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Koszelewy (niem. Gross Koschlau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.
Wieś w 2010 roku liczyła 595 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogumiła Ankiewicz[1].
Położenie
Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, 7,5 km na południe od Rybna i 14 km na północny wschód od Lidzbarka.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. W 1328 roku polscy rycerze Dobiesław i Więcesław otrzymali 120 łanów na prawie chełmińskim. Po bezpotomnej śmierci owych rycerzy włości powróciły do Zakonu. W 1481 roku 40 łanów w Koszelewach nadano Bernatowi Babiszewskiemu, który w zamian zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej. Od 1544 roku przez niemal dwa stulecia wieś należała do rodziny von Oelsnitz (Oleśnickich), a na początku XVIII wieku do Ostaszewskich i Zamięckich; później właścicielami byli Niemcy. Na początku XVII wieku był tu prawdopodobnie dwór myśliwski, natomiast istniejący do dziś pałac wzniósł w drugiej połowie XVIII wieku ówczesny właściciel Samuel von Haubnitz; w 1830 roku pałac został przebudowany w stylu neogotyckim. Pod koniec XIX wieku część majątku rozparcelowano między osadników przybyłych z Niemiec. W 1880 roku folwark w Koszelewach dysponował gorzelnią i dwoma tartakami.
Pierwszy drewniany kościół powstał już w połowie XIV wieku, lecz został zniszczony podczas wojny 1410 roku. W 1481 roku Bernat Babiszewski ufundował nowy drewniany kościół; po reformacji przekształcony został w świątynię ewangelicką. Zaczął z czasem popadać w ruinę; został odbudowany w 1774 roku. Ostatecznie rozebrano go w latach 60. XX wieku, pozostawiając jedynie wieżę. Kościół katolicki zbudowano w Koszelewach w okresie międzywojennym; stojącą obok niego dzwonnicę drewnianą wzniesiono w 1997 roku.
W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. Pałac zaczął niszczeć, a majątek był zadłużony i zaniedbany. W 1935 roku kupił go Jan Rutkowski, który rozpoczął prace nad przywróceniem mu dawnej świetności; przerwał je wybuch II wojny światowej. W 1939 roku wieś znalazła się pod okupacją niemiecką. Po wojnie na bazie dawnego majątku założono Państwowe Gospodarstwo Rolne; pałac, park i zabudowania dworskie z upływem lat zaczęły stopniowo niszczeć; ostatni remont przeprowadzono w 1957 roku. W połowie lat 50. Koszelewy były krótko siedzibą gromady.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1858 r. – 291 osób
- 1880 r. – 400 osób
- 1910 r. – 1860 osób
- 1931 r. – 593 osoby
Szkolnictwo
Zabytki
- kościół ewangelicki z drugiej połowy XVIII wieku; rozebrany w 1966 roku, pozostawiono jedynie wieżę
- kościół z lat 1926–1927
- zespół pałacowy: pałac z drugiej połowy XVIII wieku, przebudowany około 1830 roku w stylu neogotyckim
- park podworski z XIX wieku, zaniedbany, szczątkowo zachowane oczko wodne; wśród drzewostanu ponad stuletnie kasztanowce, lipy, topole
- zabudowania gospodarcze w zespole pałacowym: kuźnia, stodoła, stajnia z wozownią (obecnie przebudowana), dwa czworaki, dwie obory
- dawny ewangelicki dom parafialny z 1912 roku
- cmentarz ewangelicki przykościelny z XVIII wieku, zdewastowany
- cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, zdewastowany
Bibliografia
- Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
- Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego, tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
- Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
