Kronin

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Wersja z dnia 09:25, 19 lut 2015 autorstwa LPF (dyskusja | edycje) (Bibliografia)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat elbląski
Gmina Pasłęk
Liczba ludności (2010) 108[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Red pog.svg
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Red pog.svg
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kronin (niem. Krönau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 108 mieszkańców (łącznie z Bukową i Wągnikami). W skład sołectwa wchodzą wsie: Kronin, Tulno i Kudyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alina Odżga[2].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 15 km na południowy wschód od Pasłęka, w pobliżu granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1319 roku. W 1448 roku Kronin był wsią wolnych Prusów. Pierwsza utrwalona wersja nazwy miejscowości brzmiała Crenyn. W XV i XVI stuleciu, w okresie wojen polsko-krzyżackich, miejscowość została doszczętnie zniszczona.

W 1543 roku Kronin nadal był opuszczoną wsią. W związku z tym 17 kwietnia 1573 roku miejscowe dobra ziemskie na prawie magdeburskim zostały zapisane Achatiusowi von Brocke, dziedzicowi Kwitajn. W 1577 roku we wsi gospodarzyło 11 chłopów i 1 pasterz.

Kolejny cios spadł na miejscowość w okresie wojen szwedzkich w XVII stuleciu. Kronin ponownie został spustoszony. Rodzina von Brocke nie była w stanie utrzymać dóbr. 16 grudnia 1681 roku majątek został sprzedany feldmarszałkowi Georgowi von Derfflingerowi, dowódcy wojsk brandenburskich, zwycięzcy w bitwie pod Fehrbellin w 1675 roku. Po jego śmierci dobra trafiły w ręce generała Johanna Albrechta von Barfussa i jego syna Karla Friedricha Ludwika. Kronin stanowił własność tej rodziny do roku 1741, kiedy to dobra jako spadek przeszły w posiadanie hrabiego Filipa Ottona von Dönhoffa. Po jego śmierci dobra przejęła jego żona Amalia oraz Fundacja Dönhoffów dla Biednych w Kwitajnach. Rodzina pozostała w Kroninie do 1945 roku.

W 1820 roku we wsi istniało 11 gospodarstw, karczma (należąca w tym czasie do Gottfrieda Grünhagela), kuźnia oraz szkoła. Miejscowa szkoła miała istnieć już od końca XVIII stulecia. W 1821 roku, w wyniku separacji gruntów powstał Nowy Kronin. W 1875 roku w Starym Kroninie żyło 157 osób, natomiast w Nowym – 55. W 1925 roku Stary Kronin liczył 351 mieszkańców, z czego 327 było ewangelikami, a 10 katolikami. Parafia ewangelicka znajdowała się w Zielonce Pasłęckiej, zaś katolicka w Pasłęku.

W 1928 roku po reformie administracyjnej Kronin, Solajny, Tulno oraz Kudyny utworzyły wspólny obwód gminny. W 1929 roku wójtem Kronina był Paul Reuß. W tym okresie Kronin posiadał budynek szkolny z czerwonej cegły, w którym zajęcia prowadzili kolejno: Kurt Dietzow, Richard Schulz, Ernst Ziemer i niejaki Postelmann. Największe gospodarstwo we wsi należało przed wybuchem II wojny światowej do Konrada Plitta. Walter Plitt, posiadacz drugiego co do wielkości gospodarstwa, prowadził również miejscową gospodę. W budynku znajdowała się specjalna sala, w której organizowano znane w całej okolicy potańcówki. W miejscowości działał również sklep kolonialny.

W czasie II wojny światowej w Kroninie przebywali przymusowi robotnicy z Polski i Ukrainy. Pod koniec 1945 roku do wsi przybyli pierwsi Polacy, którzy wprowadzili tymczasową nazwę miejscowości: Kronowo. Pierwszym polskim sołtysem został Klemens Tyszecki. Uruchomiono szkołę, która została jednak zamknięta w 1967 roku. Na początku lat 50. we wsi powstała spółdzielnia produkcyjna.

W miejscowości działa obecnie wiejska świetlica, a miejscowe dzieci uczęszczają do szkoły w Zielonce Pasłęckiej.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jana Chrzciciela w Zielonce Pasłęckiej.

Zabytki

  • budynek dawnej niemieckiej szkoły

W budynku tym obecnie mieści się świetlica, a pozostała część budynku została zaadaptowana na mieszkania prywatne.

  • dawny cmentarz ewangelicki zlokalizowany po prawej stronie wjazdu do wsi, do strony Zielna
  • budynek dawnej przedwojennej gospody zaadaptowany na mieszkanie prywatne

Przypisy

  1. Łącznie: Kronin, Bukowa i Wągniki.
  2. paslek.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, Rowerem po krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych, Elbląg 2012.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Słodownik Lech, Kronin, Lech Słodownik, Kronin [05.03.2014]