Krutyń: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Linia 7: | Linia 7: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Krutyni | |dopełniacz wsi = Krutyni | ||
− | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Krutyń.jpg |
− | + | |opis zdjęcia = Panorama wsi,Panorama wsi, źródło:http://www.ospkrutyn.pl/o_krutyni/o_krutyni.htm,12.09.2013. | |
− | |rodzaj miejscowości = wieś | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko - mazurskie | |województwo = warmińsko - mazurskie | ||
|powiat = mrągowski | |powiat = mrągowski | ||
Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
− | <big>'''Krutyń'''</big> (niem. Krutinnen) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do | + | <big>'''Krutyń'''</big> (niem. Krutinnen) – wieś sołecka w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie |województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[gmina Piecki |gminie Piecki]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do [[województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
− | Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie gminy Piecki, której obszar leży w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej na wyniesieniu mazursko – suwalskim. W podłożu ukształtowały się skały osadowe w dwóch erach geologicznych: mezozoicznej i kenozoicznej. | + | Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla [[powiat mrągowski| powiatu mrągowskiego]], który znajduje się w obrębie dwóch regionów: cześć zachodnia do linii [[Lipowo]] - [[Kosewo]] - [[Baranowo]] - [[Cudnochy]] to obszar wyniesień [[Pojezierze Mrągowskie |Pojezierza Mrągowskiego]]; część wschodnia to [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich]], stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie [[gmina Piecki| gminy Piecki]], której obszar leży w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej na [[wzniesienie mazursko - suwalskie |wyniesieniu mazursko – suwalskim]]. W podłożu ukształtowały się skały osadowe w dwóch erach geologicznych: mezozoicznej i kenozoicznej. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
− | Około 1500 r. w miejscu obecnej wsi Krutyń została założona osada myśliwska za czasów wielkiego mistrza krzyżackiego, Fryderyka z Myśni. Nazwa Krutynia pochodzi jeszcze z czasów dawnych Prusów. „Crotin, Kritina” oznaczało dla Prusów rzekę wartką i krętą . | + | Około 1500 r. w miejscu obecnej wsi Krutyń została założona osada myśliwska za czasów wielkiego mistrza krzyżackiego, Fryderyka z Myśni. Nazwa Krutynia pochodzi jeszcze z czasów dawnych [[Prusowie| Prusów]]. „Crotin, Kritina” oznaczało dla [[Prusowie |Prusów]] rzekę wartką i krętą . Przekształcono osadę w zameczek myśliwski, który w 1527 r. posłużył księciu Albrechtowi za schronisko w czasie panującej w [[Prusy Wschodnie |Prusach Wschodnich]] dżumy. Mimo, iż położenie zameczka nie odnotowano na mapie [[Prusy |Prus]] [[Hannenberg |Hennenbergera]] z 1576 r., to istnieją późniejsze wzmianki o jego funkcjonowaniu. W latach dwudziestych XVII stulecia przebywali w nim elektor brandenburski i książę pruski, Jerzy Wilhelm. Wiadomo także, że w ok. 1651 r. zameczek był siedzibą nadleśniczego, do którego należał nadzór wszystkich lasów państwowych w obwodzie [[starostwo sześcieńskie |starostwa sześcieńskiego]]. W tym samym roku miała powstać osada robotnicza, której ludność pracowała w smolarniach, dziegciarniach, budach potażowych. W 1874 r. Krutyń została wydzielona spod administracji leśnej. Zabudowa wsi skupiła się na lewym brzegu rzeki, a nadleśnictwo pozostało na prawym (obok dawnej stanicy myśliwskiej). Krutyń należała początkowo do [[parafia w Nawiadach |parafii w Nawiadach]] a od 1846 do [[Ukta |Ukty]]. W 1785 r. było tu 16 dymów, w 1815 r. – 27, 1838 r. – 50 . W 1815 r. we wsi mieszkało 151 osób, w 1838 r. – 319, w 1939 r. – 436. |
− | Przekształcono osadę w zameczek myśliwski, który w 1527 r. posłużył księciu Albrechtowi za schronisko w czasie panującej | ||
− | |||
<br/> | <br/> | ||
Linia 55: | Linia 53: | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
− | Lokalną atrakcją jest | + | Lokalną atrakcją jest [[Muzeum Ziemi Warmińskiej] mające siedzibę w starej XIX wiecznej stodole. Ponadto do atrakcji turystycznych należą dwa rezerwaty przyrody [["Zakręt"]] i [[Rezerwat rzeki Krutyni]]. Krutyń już przed drugą wojną światową należała do miejscowości turystyczno – wypoczynkowych . Wówczas były tu cztery pensjonaty oraz liczne kwatery prywatne. Dzisiaj także stanowi miejscowość [[turystyka| turystyczną]]. Prężnie rozwijało się także lokalne szkolnictwo. Pierwszą szkołę założono w 1740 r. W 1935 r. już do trzyklasowej szkoły uczęszczało 120 dzieci również z pobliskiego [[Krutyński Piecek |Krutyńskiego Piecka]] i Zielonego Lasku. |
<br/> | <br/> | ||
Linia 61: | Linia 59: | ||
=== Ludzie związani z miejscowością: === | === Ludzie związani z miejscowością: === | ||
− | Na kartach historii wsi zapisał się książę Albrecht Hohenzollern. | + | Na kartach historii wsi zapisał się książę Albrecht Hohenzollern. Z Krutynią wiąże się także działacza mazurskiego, pisarza i folklorystę, [[Karol Małek |Karola Małka]], który w latach 1951 – 1957 mieszkał tutaj. Ponadto w 1963 r. wakacje w Krutyni spędziła noblista [[John Steinbeck]]. W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest [[Leszek Krysiak]]. |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 00:11, 25 paź 2013
Krutyń | |
| |
Panorama wsi,Panorama wsi, źródło:http://www.ospkrutyn.pl/o_krutyni/o_krutyni.htm,12.09.2013.
| |
Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
Państwo | Polska |
Województwo | warmińsko - mazurskie |
Powiat | mrągowski |
Gmina | Piecki |
Sołectwo | Krutyń |
Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
Tablice rejestracyjne | NMR |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Krutyń (niem. Krutinnen) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie gminy Piecki, której obszar leży w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej na wyniesieniu mazursko – suwalskim. W podłożu ukształtowały się skały osadowe w dwóch erach geologicznych: mezozoicznej i kenozoicznej.
Dzieje miejscowości
Około 1500 r. w miejscu obecnej wsi Krutyń została założona osada myśliwska za czasów wielkiego mistrza krzyżackiego, Fryderyka z Myśni. Nazwa Krutynia pochodzi jeszcze z czasów dawnych Prusów. „Crotin, Kritina” oznaczało dla Prusów rzekę wartką i krętą . Przekształcono osadę w zameczek myśliwski, który w 1527 r. posłużył księciu Albrechtowi za schronisko w czasie panującej w Prusach Wschodnich dżumy. Mimo, iż położenie zameczka nie odnotowano na mapie Prus Hennenbergera z 1576 r., to istnieją późniejsze wzmianki o jego funkcjonowaniu. W latach dwudziestych XVII stulecia przebywali w nim elektor brandenburski i książę pruski, Jerzy Wilhelm. Wiadomo także, że w ok. 1651 r. zameczek był siedzibą nadleśniczego, do którego należał nadzór wszystkich lasów państwowych w obwodzie starostwa sześcieńskiego. W tym samym roku miała powstać osada robotnicza, której ludność pracowała w smolarniach, dziegciarniach, budach potażowych. W 1874 r. Krutyń została wydzielona spod administracji leśnej. Zabudowa wsi skupiła się na lewym brzegu rzeki, a nadleśnictwo pozostało na prawym (obok dawnej stanicy myśliwskiej). Krutyń należała początkowo do parafii w Nawiadach a od 1846 do Ukty. W 1785 r. było tu 16 dymów, w 1815 r. – 27, 1838 r. – 50 . W 1815 r. we wsi mieszkało 151 osób, w 1838 r. – 319, w 1939 r. – 436.
Gospodarka
W Krutyni znajdują się liczne pensjonaty i domki letniskowe oraz stanica wodna PTTK w Krutyni.
Kultura
Lokalną atrakcją jest [[Muzeum Ziemi Warmińskiej] mające siedzibę w starej XIX wiecznej stodole. Ponadto do atrakcji turystycznych należą dwa rezerwaty przyrody "Zakręt" i Rezerwat rzeki Krutyni. Krutyń już przed drugą wojną światową należała do miejscowości turystyczno – wypoczynkowych . Wówczas były tu cztery pensjonaty oraz liczne kwatery prywatne. Dzisiaj także stanowi miejscowość turystyczną. Prężnie rozwijało się także lokalne szkolnictwo. Pierwszą szkołę założono w 1740 r. W 1935 r. już do trzyklasowej szkoły uczęszczało 120 dzieci również z pobliskiego Krutyńskiego Piecka i Zielonego Lasku.
Ludzie związani z miejscowością:
Na kartach historii wsi zapisał się książę Albrecht Hohenzollern. Z Krutynią wiąże się także działacza mazurskiego, pisarza i folklorystę, Karola Małka, który w latach 1951 – 1957 mieszkał tutaj. Ponadto w 1963 r. wakacje w Krutyni spędziła noblista John Steinbeck. W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest Leszek Krysiak.
Zabytki:
We wsi zachowała się drewniana zabudowa wiejska z XIX i XX w.
Bibliografia:
Kujawski Wojciech,Krutynia. Szlak wodny, Olsztyn 2006, 448 ss.
Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883, 960 ss.
Zobacz też
www.piecki.wm.pl
http://www.ospkrutyn.pl/o_krutyni/o_krutyni.htm
Kinlis (dyskusja) 10:43, 20 wrz 2013 (CEST)